Tết vắng mẹ và câu chuyện giảm nghèo đa chiều
Kinh tế - Chính sách

Tết vắng mẹ và câu chuyện giảm nghèo đa chiều

QUỐC THẮNG
Tác giả: QUỐC THẮNG
Hồi đầu tháng 10 năm ngoái, trước làn sóng mất việc, trong cuộc trao đổi với một nhóm công nhân tại một nhà máy ở Khu công nghiệp VSIP - Bình Dương, tôi bất ngờ và bối rối về câu hỏi của chị Ngân - một công nhân may mặc lâu năm: “Tôi có nên để hai con 5 và 8 tuổi ở nhà để đi xuất khẩu lao động?”.

Bất ngờ, vì đề tài của buổi thảo luận chỉ xoay quanh những vấn đề về chính sách an sinh trong tình huống mất việc, bảo đảm chi tiêu, tìm việc mới, giải pháp tự đào tạo trong bối cảnh này. Bối rối, vì câu hỏi đó là một sự lựa chọn hệ trọng, và tất nhiên, là cả một sự đánh đổi của người lao động giữa tinh thần và vật chất, giữa trách nhiệm tinh thần và trách nhiệm vật chất.

Chị Ngân, nay đã để lại hai con cho bà nội và sang làm việc trong một xưởng sản xuất thực phẩm ở Hàn Quốc. Tôi chắc rằng, lựa chọn đó không làm cho chị Ngân hết những lo toan, ưu tư về bên còn lại, thậm chí còn nhân lên gấp bội.

Tết vắng mẹ và câu chuyện giảm nghèo đa chiều
Trẻ em ở xã “xuất khẩu lao động” Xuân Liên, Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh đầy đủ mọi thứ trừ vòng tay bố mẹ. Ảnh: cafef.vn

Câu chuyện của chị Ngân cũng là chuyện chung của rất nhiều gia đình mà cha hoặc mẹ hoặc cả hai phải lựa chọn con đường xuất khẩu lao động. Theo thống kê của Cục Quản lý lao động ngoài nước, hiện nay có hơn 600.000 lao động xuất khẩu, trong đó, có 224.785 lao động nữ, chiếm khoảng 32,6% lực lượng lao động di trú quốc tế. Đằng sau con số 4 tỷ USD đổ về có sự đóng góp của những người mẹ, người vợ giúp gia đình thoát nghèo. Nhưng đằng sau con số 4 tỷ USD đó có hình bóng của nhiều đứa trẻ nghèo về tinh thần mà tất cả những thứ đầy đủ còn lại không thể bù đắp được. Con số ngoại tệ đó không thể đổi được, dù chỉ một vòng tay của mẹ cho những đứa trẻ, nhất là vào những dịp Tết về.

Tôi thử đi tìm các chỉ số nghèo đa chiều (MPI - Multidimensional Poverty Index) của trẻ em. Theo thông tin và định nghĩa của UNICEF trong báo cáo mới nhất, Việt Nam có hơn 5 triệu trẻ em nghèo đa chiều. Tức là nghèo ở ít nhất 2 khía cạnh trong số 8 chiều: dinh dưỡng, y tế, giáo dục, nhà ở, môi trường, tiếp cận thông tin, lao động trẻ em và bảo vệ trẻ em. Giả sử, những đứa trẻ như con của chị Ngân ở ngoài phạm vi của 8 chiều trên thì chúng ta vẫn chưa giải quyết được vấn đề đang bàn. Còn nếu, lựa chọn của chị Ngân mang lại cơ hội học tập và tương lai cho con của mình hoặc cho bất kỳ một chiều nào trong 8 chiều trên thì vấn đề đặt ra lại trở nên hệ trọng hơn: trẻ em phải sống trong những lựa chọn, không chỉ là được cái này thì mất cái kia mà quyền được sống trong vòng tay của bố mẹ như là một thứ “vốn liếng” để đánh đổi.

Khảo sát Champsea về tác động của di cư lao động đến sức khỏe trẻ em tiến hành tại hai tỉnh Hải Dương và Thái Bình cho thấy, có đến 29,3 % trẻ em hưởng lợi rất ít từ nguồn thu nhập xuất khẩu lao động của bố mẹ. Số còn lại, cuộc sống của con cái dễ dàng hơn so với trước khi bố mẹ đi xuất khẩu lao động nhưng bức tranh về kết quả học tập của chúng thì không mấy sáng sủa. Đặc biệt, những tác động đến tâm lý và tinh thần là rất lớn: 74.8% trẻ có cảm giác buồn, chán. Phổ của nghiên cứu này chưa đủ rộng nhưng hoàn toàn có giá trị cảnh báo.

Không ai phủ nhận vai trò của xuất khẩu lao động trong giảm nghèo bền vững. Nhưng không ai dám phủ nhận những nguy cơ giảm bền vững gia đình và các nguy cơ cho xã hội đối với lựa chọn đó. Vậy thì vấn đề còn lại là phải làm gì cho họ hiểu được và hành động trước khi chọn lựa để không còn những nhận định về tình trạng như câu chuyện ở Philippines: khoảng 70% trẻ có cha mẹ làm việc ở nước ngoài sa vào các tệ nạn xã hội, đơn giản “vì chẳng có ai trông nom chúng” (lời của sĩ quan cảnh sát Dolores Villegas trong một cuộc họp báo ở Manila).

Cách đây 10 năm, Bộ Lao động Philippines đã cảnh báo về tình trạng này ở đất nước họ. Nhưng, một khảo sát mới đây cho thấy, khi các đứa trẻ có bố mẹ đi xuất khẩu lao động lớn lên, có gia đình, họ lại đối mặt với vấn đề tương tự: để con lại cho cha mẹ chăm sóc và đi xuất khẩu lao động. Câu chuyện này cũng đang xảy ra ở Việt Nam. Và tình huống đó đụng đến khái niệm giảm nghèo bền vững: vấn đề tái nghèo phải tính đến thế hệ tiếp nối cũng như khía cạnh xã hội học về tập tính của người lao động trong một gia đình ở các nước đang phát triển. Tình huống đó cũng phá vỡ phạm vi của khái niệm giảm nghèo bền vững khi nó không đi liền với bền vững gia đình và cố kết văn hóa.

Không khi nào như vào dịp lễ, Tết, ranh giới “giàu - nghèo” thể hiện rõ rệt. Nhưng, ăn Tết đầy đủ theo nghĩa vật chất, ngày nay, không còn khó với nhiều người. Chí ít, người nghèo sẽ được nhận những nhu yếu phẩm tối thiểu từ các cơ quan, tổ chức, cộng đồng. Rõ nét nhất là ở những nơi mà trước đây được cho là nghèo khi nay trở thành “làng xuất khẩu lao động”. Nhưng đã đến lúc, chỉ số nghèo phải được hiểu không chỉ đơn thuần là thu nhập, chi tiêu, điều kiện sống cơ bản và các dịch vụ xã hội, tóm lại là một thang có thể đong đếm.

Vẫn biết rằng, người lao động có quyền lựa chọn bên nào. Vẫn biết rằng, chúng ta lựa chọn dựa trên thước đo những điều có lợi. Nhưng cần nhớ, nhà tâm lý học Jordan Peterson có một quy tắc: làm những điều đúng luôn khó hơn nhiều lần làm điều có lợi.

Trước khi viết bài này, tôi nhận được một cú điện thoại của chủ nhiệm một Câu lạc bộ “Khi mẹ vắng nhà” dành cho những đứa trẻ ở Hà Tĩnh có mẹ đi xuất khẩu lao động bàn về chương trình hoạt động nhân dịp Tết - một chương trình làm những điều "có lợi" để khẳng định sự lựa chọn của cha mẹ chúng là "đúng".

Hình ảnh những Hùng, An, Cường, My, … mà tôi gặp trong dịp trước, Tết này không thiếu bánh chưng, mứt Tết, đồ mới, … nhưng đó lại là những thứ không phải cha mẹ của chúng mua, điều giản dị mà những đứa trẻ rất cần, dù chúng không diễn tả được.

Hình ảnh những Hùng, An, Cường, My, … cũng đã giúp tôi nhận ra rằng trong các chỉ số, khái niệm, nghiên cứu, chỉ tiêu quốc gia, các báo cáo về tăng trưởng, thậm chí là các bài báo của tôi và đồng nghiệp về đời sống người lao động không bao giờ phản ánh hết được những góc khuất của mọi con người.

Cũng như khi nghèo không được hiểu đơn thuần là vật chất thì câu hỏi đặt ra để thoát nghèo lớn hơn gấp nghìn lần.

QUỐC THẮNG

Nếu đồng tình với góc nhận định trong bài viết bạn có thể mời tác giả Quốc Thắng một "ly cà phê" thông qua Ví MoMo bằng cách ấn vào nút “Buy me a coffee” ở bên dưới hoặc quét mã QR.

"Buy me a coffee"

Hoặc bạn cũng có thể tặng "ly cà phê" cho tác giả Quốc Thắng bằng cách chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản của Tạp chí Lao động và Công đoàn, số tài khoản: 118000001631, Ngân hàng Vietinbank chi nhánh Hà Nội.

Lưu ý, trước khi chuyển tiền, bạn đọc vui lòng gõ nội dung: "Tặng cà phê cho tác giả Quốc Thắng".

Đọc cà phê tối, tặng "cà phê" là chương trình của Tạp chí Lao động và Công đoàn. Khi đọc các bài viết trên mục Cà phê tối, nếu bạn đọc đồng cảm với góc nhìn của tác giả thì có thể mời người đó một "ly cà phê". Mỗi "ly cà phê" trị giá 23.000 đồng (1 USD).

Phế tích hay là di tích? Phế tích hay là di tích?

Những ngày gần đây, nhiều người dân sống quanh khu vực và đông đảo người dân lưu thông qua đường Cửa Nam, phường Cửa Nam, ...

Chia tay HLV Park: Chiếc cúp cuộc đời Chia tay HLV Park: Chiếc cúp cuộc đời

Ông Park với bóng đá Việt Nam có thể tóm gọn trong một chữ duyên. Một chữ duyên đặc biệt tới độ có thể gọi ...

Vui Xuân đón Tết xin đừng quên Covid Vui Xuân đón Tết xin đừng quên Covid

Một mùa Xuân mới đã tới trên khắp đất nước ta. Và mọi người, mọi nhà đang tất bật, rạo rực đón mừng Tết Quý ...

Kinh tế - Chính sách

Cổ phiếu VFS sau ngày đầu hứng khởi

Sau phiên đầu tràn đầy hứng khởi trên sàn Nasdaq, cổ phiếu VinFast (VFS) quay đầu giảm gần 19% trong ngày 16/8, giá trị công ty xuống dưới 70 tỷ đô so với 85 tỷ của ngày đầu tiên. Chuyện trên bình thường và chẳng có gì lạ trên thị trường chứng khoán quốc tế nhưng phần nào giúp chúng ta hiểu rằng sân chơi ấy không dễ chịu như nhiều người tưởng trong lúc phấn khích.
Mỹ Anh

Giữ quận Hoàn Kiếm và tinh thần của Hà Nội

Bí thư Hà Nội Đinh Tiến Dũng vừa chia sẻ quan điểm về việc sắp xếp các đơn vị hành chính. Theo đó, tinh thần của thành phố sẽ “giữ ổn định” quận Hoàn Kiếm
Hà Phan

Không thừa thế xông lên để “gậy ông đập lưng ông”

Giá gạo thế giới tăng, không ít doanh nghiệp đã “thừa thắng xông lên” đẩy nhanh xuất khẩu. Bộ trưởng Bộ Công thương khuyến cáo coi chừng “gậy ông đâp lưng ông”!
Quốc Thắng

Ba con số thiếu chủ ngữ

Giữa lúc đang thiếu giáo viên trầm trọng thì nhiều cử nhân sư phạm diện cử tuyển vẫn chưa được bố trí việc làm, hàng trăm sinh viên tốt nghiệp ngành sư phạm vẫn thất nghiệp và hàng nghìn giáo viên rời khỏi ngành.
Hà Phan

Khi công nhân “bàn luận” với Chủ tịch Quốc hội

Đời công nhân cạo mủ chúng em vất vả lắm! Dậy từ nửa đêm, lúc 1-2 giờ sáng, có khi sớm hơn. Cái mủ cao su lạ lắm, trời càng lạnh, càng có sương thì mủ càng ra nhiều. Cho nên người mình lạnh cỡ nào thì mình càng mừng cỡ đó. Sản phẩm nhiều thì được nhiều tiền công anh ạ! Nếu được phát biểu trước bác Huệ, em sẽ nói về đời công nhân cạo mủ cao su. Công việc cực nhọc nhưng lương thấp quá!

Văn hóa - Xã hội

Mỹ Anh

Mong ước đầu năm học

Một năm học mới bắt đầu với nhiều niềm tin kỳ vọng cùng bộn bề vấn đề đối với thầy cô, học sinh, phụ huynh và những người làm giáo dục.
Hà Phan

Tính cách của Nguyễn Thanh Long và số phận của ông Nguyễn Trường Sơn 1

Giữa tháng 9/2021, khi TP.HCM đã qua đỉnh dịch và chuẩn bị “mở cửa” thì bà con lại nháo nhác khi Nguyễn Thanh Long - Bộ trưởng Y tế lúc đó - người sắp ra tòa
An Vinh

Nghĩ về một ngày lễ lớn của lực lượng Công an Nhân dân

Hôm nay, 19/8/2023, kỷ niệm 78 năm Ngày truyền thống của lực lượng Công an Nhân dân Việt Nam. Trước hết, tôi xin trân trọng gửi tới toàn thể cán bộ, chiến sĩ đang và đã từng công tác trong lực lượng những lời chúc mừng chân thành, tốt đẹp nhất từ đáy lòng mình.
Mỹ Anh

Oppenheimer và cách kể một câu chuyện lịch sử

Bộ phim Oppenheimer thuộc thể loại tiểu sử, kể câu chuyện về một nhân vật lịch sử với những biến động của lịch sử nước Mỹ và thế giới.
Hà Phan

300 ngàn thí sinh và lựa chọn không vào đại học

Vừa tốt nghiệp THPT, Trung Hiếu tại Thái Bình lập tức nộp hồ sơ vào trường nghề công nghệ ô tô, bỏ xét tuyển đại học.

Môi trường - Sức khỏe

Quốc Thắng

Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Tin dồn dập về dòng Mekong sạt lở mấy ngày qua khiến cho bất cứ ai quan tâm đến môi trường đều cảm thấy lo ngại. Lo ngại vì nguyên nhân được phân tích
Mỹ Anh

Vụ bắt cóc 20 giây

Một vụ bắt cóc trẻ em diễn ra giữa ban ngày, tại khu đô thị Việt Hưng (Hà Nội) vừa diễn ra hôm qua. Sáng nay, con tin đã được giải cứu an toàn, nghi phạm đã bị lực lượng cảnh sát bắt. Tuy nhiên, các clip ghi lại tình tiết gây án khiến người xem không khỏi lạnh gáy.
Mỹ Anh

Tang thương Phố Núi

Tai nạn thảm khốc đã gây chấn động với giới bóng đá và tạo nên một không khí tang thương Phố Núi - khi những nạn nhân vắn số đều là gương mặt thân quen của làng bóng đá.
Quốc Thắng

Bằng chứng F

Trên khắp đất nước Việt Nam này, có biết bao nhiêu mảnh đất, bao nhiêu con người mang nỗi đau chất độc màu da cam. Nhưng bằng chứng về mối liên hệ vẫn là thứ đi
Mỹ Anh

Vụ sạt lở do… “nhân tai”

Trong khi câu chuyện về vụ sạt lở ở vườn sầu riêng tại Lâm Đồng vẫn còn nóng hổi, một vụ sạt nhỏ, với dòng nước nhấn chìm hàng loạt xế sang đã xảy ra ở Sóc Sơn (Hà Nội). Sau vụ việc, hình ảnh trên các mặt báo được chụp tại địa bàn mới thấy, hàng loạt homestay mọc lên như nấm, ngay giữa rừng phòng hộ.

Tin mới

Xe chở vải đổ và phép thử nhân tâm

Xe chở vải đổ và phép thử nhân tâm

Chiếc xe chở vải bị lật ở xã Dân Hòa (Hà Nội) khiến hàng chục người dân vây quanh và nhặt mang về bất chấp sự can ngăn của chủ xe. Sau đó vài ngày, chủ xe đã nhận được hỗ trợ 40 triệu đồng từ những người không quen biết. Một chiếc xe chở vải gặp sự cố nói lên nhiều điều.
“Hạ nhiệt” thi vào lớp 10

“Hạ nhiệt” thi vào lớp 10

Hà Nội đã công bố điểm và điểm chuẩn đầu vào kỳ thi lớp 10. Nếu nhìn qua mạng lưới bạn bè, có vẻ, con em ở Hà Nội - TP. HCM (vốn là những nơi kỳ thi khắc nghiệt nhất) đều đang đỗ đúng nguyện vọng. Các cháu học tập chăm chỉ hơn, nỗ lực hơn nhưng nhìn vào dữ liệu có thể thấy, kỳ thi lớp 10 đang dần trở về đúng bản chất sau nhiều năm căng thẳng.
Anh nông dân lái drone cứu người

Anh nông dân lái drone cứu người

Một người nông dân ở Gia Lai trong lúc lái thiết bị bay phun thuốc cho đồng ruộng đã phát hiện tình cảnh hai em nhỏ mắc kẹt giữa dòng nước lũ. Anh đã chuyển hướng chiếc drone và cứu thành công hai em nhỏ. Câu chuyện nhân văn nhỏ nhưng gợi mở rất nhiều điều.

Tin tức khác

Khi Phó Chủ tịch tỉnh livestream bán nông sản

Khi Phó Chủ tịch tỉnh livestream bán nông sản

Phó Chủ tịch tỉnh Bắc Ninh đã trực tiếp livestream bán vải trên mạng xã hội. Ông cùng cộng sự đã đạt được những thành tựu bất ngờ về lượng vải tiêu thụ. Nhưng hơn cả, đó là hướng đi mới, khi các lãnh đạo tỉnh bước ra khỏi phòng họp, lên sóng livestream để cùng làm với người dân.
Đề thi khó hay kỳ thi khó?

Đề thi khó hay kỳ thi khó?

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 là năm đầu tiên áp dụng đề thi theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 đối với học sinh lớp 12. Hai môn thi bắt buộc là Toán và Tiếng Anh nhanh chóng trở thành tâm điểm bàn luận khi nhiều thí sinh và giáo viên phản ánh đề thi có độ khó cao, vượt xa đề minh họa đã công bố trước đó.
Thí sinh “thi nhờ” và trái tim của quy trình

Thí sinh “thi nhờ” và trái tim của quy trình

Một thí sinh hỏng xe giữa đường không tới kịp điểm thi tại TP.HCM. Tuy nhiên, em đã có thể “thi nhờ” ở điểm thi gần đó “sát sạt” thời gian quy định. Câu chuyện không đơn giản là sự nhanh trí của em, đó là sự linh hoạt của cả hệ thống.
Kỳ thi lịch sử

Kỳ thi lịch sử

Chiều 25/6, hơn 1,1 triệu thí sinh trên cả nước đã chính thức bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, mở ra một giai đoạn chuyển mình quan trọng của nền giáo dục phổ thông. Kỳ thi năm nay đặc biệt bởi quy mô kỷ lục và những thay đổi sâu sắc trong cách tổ chức và tư duy ra đề thi.
Sao người nổi tiếng hay bị lừa thế?

Sao người nổi tiếng hay bị lừa thế?

Vụ sữa bột HIUP 27 bị cơ quan điều tra xác định là hàng giả đã khiến BTV Quang Minh và MC Vân Hugo - những người đã quảng cáo cho nhãn hiệu - phải lên tiếng xin lỗi. Và vẫn như các lần khác mà người nổi tiếng “hớ miệng”, họ lại vào vai nạn nhân “bị lừa” để giải thích cho việc quảng cáo sản phẩm sữa giả.
Nổi tiếng đột ngột

Nổi tiếng đột ngột

Chủ kênh Tiktok “Gia đình Hải Sen” bị bắt vì những cáo buộc liên quan tới hàng giả. Trường hợp của Hải cũng có phần tương đồng với những người nổi tiếng trên mạng bị “tra còng” thời gian vừa qua song cũng có đôi chút đặc biệt.
Xem thêm