Khi dạy thêm trở thành trách nhiệm

Sau thời điểm đó, một thầy hiệu trưởng ở Thành phố Hồ Chí Minh khóc trong cuộc họp vì chuyện dạy thêm khiến dư luận xôn xao. Mấy chục năm trôi qua, giáo viên mong chờ một sự thay đổi, để thoát khỏi cảm giác “mình là người phạm tội dạy thêm”.

Những người bảo vệ cho quyền được dạy thêm của giáo viên thường bắt đầu bằng lập luận: Bác sĩ có thể mở phòng khám tư thì giáo viên có quyền dạy thêm. Tôi cho rằng, lý lẽ này sẽ chẳng giải quyết được vấn đề gì và rất có thể bị xem là một lời ngụy biện. Đó là chưa nói đến sự khác biệt của hai tình huống mà đối tượng là bệnh nhân và học sinh có nhu cầu/ bị ép phải học thêm.

Những người ủng hộ quyền được dạy thêm của giáo viên cũng thường dùng cái sai này (dạy thêm) để bảo vệ cho một vấn đề khác (lương không đủ sống). Những người không ủng hộ dạy thêm lại chỉ lấy những khía cạnh tiêu cực của việc này (làm méo mó hình ảnh thầy cô, đánh cắp tuổi thơ của học trò, gây áp lực kinh tế lên phụ huynh, xã hội,…) để phản đối bằng một hành động sai khác (hạn chế quyền tự do làm kinh tế).

Tôi cho rằng, cấm dạy thêm cũng sai, thả nổi dạy thêm cũng không ổn và đề xuất bổ sung dạy thêm vào danh mục kinh doanh có điều kiện để có cơ sở pháp lý xử lý bên ngoài trường học như trả lời trước Quốc hội của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đạo tạo Nguyễn Kim Sơn và một số đại biểu mới đây cũng không nên xem là phương án tuyệt đối hay bài toán tận gốc.

Ta có thể hình dung, khi kiểm soát dạy thêm bằng quy định là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, những đơn vị kinh doanh được cấp phép phải bảo đảm giáo viên của trường nào thì sẽ không được phép dạy học sinh của trường đó, giáo viên được phát huy năng lực chuyên môn để tạo ra thu nhập một cách chính đáng.

Nhưng, một khi giáo viên được giảng dạy ngoài giờ hành chính một cách hợp pháp, ở trong môi trường cạnh tranh cao thì lấy gì để bảo đảm việc giáo viên không chểnh mảng việc dạy học ở trường? Đó là chưa nói đến, khi xem giáo dục là ngành kinh doanh, chất xám được đo bằng tiền, nghĩa là bài toán lợi nhuận đặt lên trên hết thì chất lượng chính khóa chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng. Lúc đó, các trung tâm dạy học thêm trở thành một thứ nửa vời, lấy nhân lực trường công để phát triển nhưng cũng không phải là loại hình trường tư.

Khi chưa thay đổi ngay được tập tính giáo dục là hình thành năng lực và kỹ năng chứ không phải là truyền đạt kiến thức như bấy lâu nay thì áp lực lên vấn đề dạy học thêm sẽ còn. Nhưng trước mắt, cần xác định rõ khái niệm học thêm. Cần xem học thêm, hoặc là để bù đắp những kiến thức còn bị thiếu của một số học sinh chưa đáp ứng được, hoặc là để nâng cao trình độ, phát huy sở trường. Cả hai nhu cầu này khi được đáp ứng, đều là chính đáng.