Khi trường học “bị thương”, “chữa lành” bằng cách nào?

Câu hỏi thứ nhất là về tính hiệu quả của chiến lược “trường học hạnh phúc”, “trường học an vui” bấy lâu nay. Câu hỏi thứ hai là chúng ta đã làm được gì cho sức khỏe tâm thần của học sinh, ai có trách nhiệm về tình trạng này. Câu hỏi thứ ba là làm gì để “chữa lành” khi trường học “bị thương”.

Sức khỏe tâm thần của học sinh cần sự vào cuộc của nhiều bên. Ảnh minh họa: daidoanket.vn

Đành rằng, phổ của nghiên cứu trên chưa đủ rộng vì chỉ khảo sát hơn 1.000 học sinh ở bậc THPT. Nhưng chỉ chừng đó thôi cũng đã có giá trị cảnh báo. Mà không chỉ thế, mới đây, qua khảo sát 1.700 học sinh THCS tại Hà Nội, Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) cho biết có tới gần 1/4 trẻ vị thành niên có những biểu hiện rối loạn tâm thần. Và đặc biệt, tỷ lệ học sinh đi khám sức khỏe tâm thần có xu hướng tăng từ 15 - 20% trong tháng đầu tiên của năm học mới.

Rõ ràng, áp lực, kỳ vọng về tri thức, thành tích học tập của chúng ta đặt vào các em lớn bao nhiêu thì tỷ lệ đó càng tăng bấy nhiêu! Và vậy, trường học được xem là một trong những môi trường lý tưởng để thực hiện và triển khai hiệu quả các chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần cho giới trẻ lại trở thành nơi tạo ra “vết thương” cho các em.

Những “vết thương” ấy cần phải được chữa lành sớm nhất có thể.

Quyết định 85/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình y tế trường học gắn với y tế cơ sở được xem là một chính sách tốt để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe học sinh. Nhưng “nước xa khó cứu lửa gần”, đặc biệt lại là đối với sức khỏe tâm thần. Không ở bên cạnh các em nhiều nhất có thể, không phối hợp thật chặt chẽ với giáo viên và phụ huynh, kết quả của những chiến lược của chúng ta sẽ khó đạt được như kỳ vọng.

Trước đó, chúng ta đã nhiều lần nhìn thẳng vào thực trạng yếu kém của y tế học đường. Và rồi, với đề án “sắp xếp, tinh giản bộ máy biên chế”, nhân viên y tế học đường được chuyển đến các cơ sở y tế. Không chần chừ gì nữa, việc tinh giản nhân viên y tế học đường phải được bù lại bằng sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở y tế trên địa bàn và trường học chứ không phải là các chức danh kiêm nhiệm, “y tá thế vai”.

Dù muộn so với thế giới, nhưng Thông tư 33/2018/TT-BGDĐT đã cho thấy sức khỏe tâm thần cho học sinh là một trong những mảng hoạt động quan trọng của công tác xã hội trong trường học. Nhưng thử hỏi, cả nước có được bao nhiêu cơ sở giáo dục phổ thông đã hình thành được cấp độ đánh giá, sàng lọc các vấn đề sức khỏe tâm thần cho tất cả các học sinh? Thử hỏi, cả nước còn bao nhiêu trường học phải tự cử và thành lập ban tư vấn/tham vấn tâm lý? Để đến khi những triệu chứng của học sinh biểu hiện rõ rệt, chỉ có thầy/cô là người trực tiếp làm việc, trao đổi. Trong lúc, những “vết thương” đó không thể được “chữa lành” sau một vài cuộc nói chuyện hay trong ngày một ngày hai.

Và hãy quan sát xem, có bao nhiêu tỷ lệ phần trăm tri thức và kỹ năng tham vấn tâm lý trong thời lượng chương trình đào tạo cử nhân sư phạm? Trong lúc, thế giới học sinh ngoài kia có biết bao nhiêu điều đặt gánh nặng lên đôi vai kỹ năng của thầy/cô. Trong lúc, chúng ta đều công nhận rằng, giáo viên được đào tạo về sức khỏe tâm thần sẽ cứu mạng sống nhiều trẻ em. Và trong lúc, chúng ta thừa biết rằng, “kháng thể” cho sức khỏe tâm thần không thể được tạo ra như các đợt “tiêm vaccine”.

Ở các cơ sở giáo dục cũng vậy, chúng ta có đánh giá kết quả học tập nhưng bỏ quên đánh giá sức khỏe tâm thần học sinh? Việc nhầm lẫn dẫn đến đánh đồng giữa hạnh kiểm và vấn đề tâm thần của học sinh trở nên rất đáng lo ngại. Ai cứu các em trong những trường hợp này? Ở các bậc phụ huynh cũng vậy, quan tâm đến thành tích, tri thức, đẳng cấp quốc tế khi chọn trường mà tuyệt nhiên bỏ qua giáo dục cảm xúc, tham vấn tâm lý, kỷ luật tích cực, …

Quyết định 2138/QĐ-BGDĐT về Kế hoạch giáo dục sức khỏe tâm thần cho trẻ em, học sinh giai đoạn 2022-2025 mới đây mang lại cho chúng ta nhiều kỳ vọng. Mối quan tâm đến vấn đề này của chúng ta rất lớn nhưng phải làm gì để những kế hoạch như thế không phải là đặt thêm gánh nặng lên đôi vai giáo viên? Khi chúng ta biết rằng, chính giáo viên cũng đang là đối tượng cần được đồng hành và “chữa lành”: Một nghiên cứu về tình trạng sức khỏe tâm thần của giáo viên THCS tại Quảng Trị, Huế và TP.HCM mới đây cho thấy có 41,1% số giáo viên bắt đầu có những dấu hiệu đáng lưu ý, 22% giáo viên có nguy cơ tổn thương sức khỏe tâm thần cao và khoảng 6,1% giáo viên có sức khỏe tâm thần không tốt.

Nhìn hình ảnh đám học sinh chạy nhảy, vui đùa trên sân trường hay những bức hình trên internet về môi trường hoạt động của các em làm cho chúng ta yên tâm về đời sống học đường. Nhưng hình ảnh đó lại làm cho chúng ta quên đi rằng: đang có rất nhiều học sinh cô đơn ngay giữa đám đông.

Giáo dục đang đứng trước một loạt thách thức. Nhưng sức khỏe tâm thần của những chủ thể trong đó phải được ưu tiên trên hết. Giáo dục tri thức, thể chất là quan trọng nhưng không có nghĩa là chúng ta chỉ biết đứng nhìn, không biết hoặc biết mà không đến gần những em học sinh “im lặng và khóc”, “ngồi trong bóng tối” hay “ở một mình”… và những giáo viên nghĩ đến rời khỏi ngành như con số 16.000 giáo viên đã nghỉ việc trong năm 2022.

QUỐC THẮNG

“Nhà thơ thế giới” và giải Nobel văn học Hình ảnh một phụ nữ xuất hiện trên bục vinh danh kèm hàng loạt danh xưng, trong đó có “nhà thơ thế giới” khiến dư ...

Chính sách trên trời, nhu cầu đưới đất Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) vừa kiến nghị cho người mua nhà ở thương mại có mức giá 1,8 - 2 tỷ đồng ...

Đừng để sân vận động quốc gia biến thành sân khấu hài Sự cuốn hút của World Cup 2022 diễn ra ở Qatar xa xôi khiến những người hâm mộ thể thao Việt Nam dường như thờ ...