Nhà ở xã hội, không dễ như trên bàn họp

Hà Nội cùng TP.HCM là những thành phố có nhu cầu nhà ở xã hội lớn nhất nước. Thành phố này đặt mục tiêu đến 2025 có thêm khoảng 12.000 nhà ở xã hội nhưng đang gặp khó liên quan đến quỹ đất, thủ tục, chính sách ưu đãi và cơ chế tài chính. Tìm được đất vô cùng nan giải, gặp may nhanh được thì rừng thủ tục đang chờ và bao rào cản về chính sách ưu đãi cùng cơ chế tài chính sẽ đợi. Đây là những khó khăn “muôn năm cũ” khiến nhà ở xã hội trên cả nước khan hiếm và nhất là ở HN đến nỗi phải bốc thăm nghiệt ngã như trên!

Đây không phải là những lần đầu các tỉnh thành “than thở” với đủ thứ vướng mắc khi làm nhà ở xã hội. Cũng hiếm mặt hàng nào mà nhu cầu kinh khủng nhưng nguồn cung lại nhỏ giọt như vậy. Từ đầu những năm 2000, chỉ đạo và quyết tâm có hàng triệu căn nhà ở xã hội đã được nhen nhóm. Hơn thập kỉ qua, không ít quyết định, cơ chế, chính sách, họp bàn, chỉ đạo, … đã được ban hành nhưng đến giờ vẫn như thế đấy. Người ta đang hy vọng sau khi Chính phủ phê duyệt Đề án 1 triệu căn nhà xã hội hồi đầu tháng 4/2023 mọi chuyện sẽ khá hơn nhưng có lẽ cũng cần thời gian để kiểm chứng.

Không chỉ Hà Nội hay TP.HCM mà ở Đồng Nai, nơi tập trung công nhân hàng đầu cả nước đang thiếu hơn 200.000 căn nhưng đến năm 2025 cũng chỉ phấn đấu xây dựng 10.000 căn nhà ở xã hội, chỉ đáp ứng nổi 5% nhu cầu. Hiện khoảng 400.000 công nhân ở Đồng Nai có nhu cầu về nhà ở, đến năm 2025, nhu cầu này tăng lên 450.000 người, nhưng hiện nay toàn tỉnh mới chỉ có 1.500 căn nhà ở cho công nhân.

Tại cuộc đối thoại cuối tuần qua với công nhân ở Hà Nội, Chủ tịch Trần Sỹ Thanh cho biết, mới có ba khu công nghiệp Thạch Thất - Quốc Oai, Thăng Long (huyện Đông Anh), Phú Nghĩa (huyện Chương Mỹ) có dự án nhà ở đáp ứng gần 20% nhu cầu về chỗ ở của người lao động. Các khu công nghiệp còn lại đều chưa có nhà ở cho công nhân. Do vậy, khoảng 80% công nhân đang phải thuê nhà trọ ở các khu dân cư với diện tích chật hẹp, an ninh trật tự và vệ sinh môi trường chưa đảm bảo, mức giá thuê trọ và tiền điện, tiền nước cao.

Xây nhà xã hội cho người lao động hay các gia đình có thu nhập chưa cao luôn là một chủ trương tốt và đầy nhân văn. Nhưng thực tế khó khăn buộc phải nghĩ đến hướng đi mới phù hợp để chỉ đạo trên bàn họp dễ thấy hơn trong đời thực. Gần đây, TP.HCM đang tính đến việc chuyển hướng xây nhà ở xã hội để cho thuê thay vì bán, bởi nhu cầu đi thuê là có thật và hợp lý với thu nhập hằng tháng của người lao động. Xem ra cả tỷ bạc, dù là trả góp 5-7 triệu tháng có vẻ không khả thi bằng những căn hộ nhỏ cho thuê 2-3 triệu/ tháng luôn đáp ứng được nhu cầu chỗ ở cấp bách của hàng triệu công nhân.

TP.HCM khảo sát 96.000 người lao động thì nhu cầu thuê nhà ở xã hội hơn 51.000 người, trong khi nhu cầu mua chỉ 29.000 người. Có lẽ đó cũng là thực tế ở nhiều tỉnh thành khác và việc hàng đoàn xe ô tô của người đi bốc thăm mua nhà xã hội tại Hà Nội cho thấy có khi xây nhiều nhưng người nghèo chẳng ở được bao nhiêu. Khi mà các dự án nhà ở xã hội ngày càng khó khăn triển khai và giá cả quá tầm với của người lao động hơn thì họ thuê hay mua không quan trọng bằng nơi ở có sớm. Có lẽ đó là điều mà các cơ quan chức năng cần tính sớm để nhà ở xã hội dễ hơn trên bàn họp cũng như ngoài thực tế.

HÀ PHAN