Lấy di tích nuôi di tích, có nên chăng?

Những năm gần đây và cho đến lúc này vẫn tồn tại hai quan điểm khác nhau, thậm chí trái ngược nhau: lấy di tích nuôi di tích và phía trái chiều là không nên lấy di tích nuôi di tích. Hai bên đều có lý lẽ của mình.

Phía đồng thuận, cho rằng, cần bán vé tham quan di tích để góp phần nuôi di tích là việc làm cần thiết, anh muốn vào tham quan di tích thì cần phải bỏ ra một kinh phí nhất định để có thêm nguồn lực đầu tư lại cho di tích, để bảo tồn di sản và tiếp tục phục vụ du lịch được tốt hơn. Quan điểm này được ông Nguyễn Văn Lanh, Phó Chủ tịch UBND TP Hội An dẫn chứng:

“Hiện nay nguồn thu từ vé tham quan đang là nguồn thu ngân sách lớn của Hội An. Khoảng 50 - 70% tiền thu được dùng để tu bổ, tôn tạo di tích, hỗ trợ trùng tu đối với di tích tập thể, tư nhân. Chi phí trùng tu di tích là rất lớn. "Rẻ" nhất cho việc trùng tu một di tích hiện nay 5 tỉ đồng thì tiền trích lại từ bán vé mỗi năm chỉ đủ trùng tu 7 - 10 căn. Trong khi hiện Hội An có khoảng 155 (chiếm 14%) di tích xuống cấp đang phải chống đỡ, trong số này có hơn 20 di tích có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào, nhất là trong mùa mưa bão”.

Phía phản đối lại có ý kiến khác, như PGS.TS Bùi Hoài Sơn chẳng hạn:

"Đối với nhiều người, việc di tích phải tự trang trải, nuôi di tích là một chính sách. Tuy nhiên, tôi lại không đồng ý với quan điểm này. Dù rằng, quan điểm lấy di tích nuôi di tích, lấy lễ hội, sự kiện văn hóa nghệ thuật nuôi sự kiện văn hóa nghệ thuật sẽ giúp cho những nhà quản lý, tổ chức các di tích, lễ hội hay sự kiện phải năng động hơn trong bối cảnh nền kinh tế thị trường, khiến họ phải lao tâm, khổ tứ nhiều hơn trong việc học hỏi những kỹ năng kinh doanh, xây dựng thương hiệu, phát triển khách hàng, khán giả,... Tất cả sẽ giúp cho các đơn vị, cơ quan về văn hóa trở nên đáp ứng tốt hơn với yêu cầu của nền kinh tế thị trường. Dù vậy, văn hóa có một logic đặc biệt, đó là khả năng lan tỏa sang các lĩnh vực khác. Đó là lý do nhiều quốc gia trên thế giới rất cân nhắc trong việc thu phí vào các di tích, bảo tàng hay hưởng thụ nghệ thuật công cộng".

Có thể bổ sung cho ý kiến phản đối rằng, kinh phí có thể thu được không chỉ chăm chăm vào việc bán vé mà còn có thể thu từ tiền khách sạn, nhà hàng, giao thông đi lại, mua đồ ăn uống, quà lưu niệm... Đó cũng là những nguồn thu có thể bằng các biện pháp tài chính của Nhà nước điều tiết và đầu tư lại cho di tích, điều này vừa khiến du khách thoải mái, không cảm giác bị ức chế, bực mình mà vẫn bảo đảm cho di tích hoạt động phục vụ tham quan du lịch lâu dài.

Ngay cả ý kiến đồng thuận với việc lấy di tích nuôi di tích cũng phê bình cách làm mà theo họ là có phần vội vã, thiếu bài bản của chính quyền Hội An. Phàm những việc gì đụng chạm đến việc mua vé, tăng phí, tăng giá đều phải được chuẩn bị cẩn thận, kỹ lưỡng để tránh những xáo trộn, bất đồng lẽ ra có thể tránh được. Nhất là công tác tuyên truyền, thông tin đại chúng phải dọn đường dư luận. Việc chuẩn bị tốt về mặt truyền thông với các bước đi uyển chuyển, tế nhị có thể bớt đi những chướng ngại vật lẽ ra không có và dư luận có thể đồng tình và dễ chấp nhận hơn. Đây là bài học không chỉ với Hội An. Và cũng cần nhận thức thêm rằng thu phí di tích là con dao hai lưỡi, biết làm thì có tác dụng, làm không khéo, làm vội, làm mà chưa suy tính chu toàn thì dễ bị phản ứng, lợi bất cập hại, tham bát bỏ mâm. Và đó cũng biện pháp tình thế, thường mang tính không lâu dài, không phải là biện pháp tối ưu trước bài toán kinh tế du lịch.

Nên chăng suy luận theo hướng Nhà nước đầu tư cho di tích và lấy kinh phí từ những nguồn lợi khác có nguồn lực, như vậy xem ra nhất cử lưỡng tiện, tại sao không? Đương nhiên làm như thế sẽ vất vả hơn, động não hơn nhưng lợi ích sẽ bền vững hơn.