Vì sao công nhân thất nghiệp từ chối cơ hội việc làm mới?

Lao động thất nghiệp chỉ muốn làm thời vụ

Dù tìm được công việc phù hợp tại các doanh nghiệp nhưng mấy tháng qua, chị Võ Thị Ngọc Điệp (SN 1980, quận 6, TP. HCM) vẫn chọn cách đi phụ việc cho một quán ăn vào mỗi tối.

Từng 20 năm làm công nhân Công ty TNHH PouYuen Việt Nam (TP. HCM), nhưng tháng 6/2023 chị mất việc do doanh nghiệp cắt giảm lao động.

Hiện, chị Điệp được hưởng trợ cấp thất nghiệp khoảng 6 triệu đồng/tháng, thời gian hưởng 12 tháng.

“Sau khi mất việc, tui có tham gia một số phiên giao dịch việc làm. Công việc phù hợp với mình vẫn có, thậm chí là không ít. Nhưng bây giờ nếu đi làm trở lại tui phải thử việc với mức lương chưa tới 5 triệu đồng/tháng. Do đó, tui quyết định xin phụ việc tại một quán ăn với thu nhập 200.000đ/ngày, tương đương 6 triệu đồng/tháng. Cộng với tiền trợ cấp thất nghiệp, tính ra tui được 12 triệu đồng/tháng, còn cao hơn cả mức thu nhập trước đây ở công ty”, chị Điệp cho biết.

Chị Điệp chia sẻ về nguyên nhân từ chối cơ hội việc làm mới. Ảnh: P.V

Chị Trần Thị Hà (39 tuổi, quê Nghệ An) nghỉ việc hồi tháng 7 vừa qua sau 13 năm làm việc tại một công ty ở Khu công nghiệp Tây Bắc (Củ Chi, TP. HCM). Nữ công nhân được hưởng 12 tháng trợ cấp thất nghiệp.

Tuy vậy, chị vẫn đi làm tại một xưởng may gần nhà. Để duy trì mức hưởng trợ cấp thất nghiệp, chị thỏa thuận với chủ xưởng là không ký hợp đồng lao động, và cũng không tham gia bảo hiểm xã hội.

“Tôi vừa được nhận trợ cấp thất nghiệp hơn 4 triệu đồng mỗi tháng, lại vừa có lương nên thu nhập ổn định. Nếu ký hợp đồng lao động thì sẽ không được hưởng trợ cấp thất nghiệp nữa", chị Hà nói.

Ghi nhận của PV Tạp chí Lao động và Công đoàn, sau làn sóng cắt giảm lao động, không ít người đợi nhận hết trợ cấp thất nghiệp mới đi tìm công việc mới; hoặc chỉ tìm những công việc phổ thông, thời vụ để không phải ký kết hợp đồng lao động.

Công ty TNHH Lạc Tỷ chuyên sản xuất giày xuất khẩu, ở quận Bình Tân, TP. HCM, vừa qua tuyển được 3 lao động. Tuy nhiên, sau khi hết thời gian thử việc, cả 3 người này đều từ chối ký hợp đồng lao động.

“Điều đó khiến chúng tôi rất bất ngờ, vì những lao động này đều có tay nghề cao và có thâm niên. Khi chúng tôi hỏi thì công nhân trả lời là do ban đầu đọc thông báo tuyển dụng không kỹ, nên họ cứ tưởng vào đây làm việc sẽ không phải ký hợp đồng lao động. Họ bị mất việc ở Công ty Tỷ Hùng từ tháng 6 năm nay và đang hưởng trợ cấp thất nghiệp. Bây giờ nếu ký hợp đồng lao động, đồng nghĩa họ có việc làm trở lại, và không nhận trợ cấp thất nghiệp được nữa”, đại diện Công ty TNHH Lạc Tỷ cho hay.

Công nhân nghe tư vấn giới thiệu việc làm tại một phiên giao dịch việc làm ở TP. HCM. Ảnh: P.V

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp được triển khai thực hiện từ năm 2009, với mục tiêu hỗ trợ người lao động một phần thu nhập khi họ không may bị mất việc làm, hỗ trợ học nghề và tư vấn, giới thiệu việc làm, giúp người lao động sớm trở lại thị trường lao động.

Theo quy định hiện nay, mức hưởng trợ cấp thất nghiệp được tính theo tỷ lệ 60% mức lương bình quân của 6 tháng liền kề trước khi người lao động thất nghiệp. Với những lao động làm việc lâu năm (trên 10 năm) thì mức lương của họ sẽ cao, có người lãnh trợ cấp thất nghiệp lên đến 7-8 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, công nhân lao động dù có tay nghề, làm việc lâu năm, nhưng khi chuyển sang thị trường lao động mới đều bắt buộc phải thử việc lại với mức lương thấp.

Video: Chị Võ Thị Ngọc Điệp nói về lý do lựa chọn công việc không phải ký hợp đồng lao động

Ghi nhận của PV tại một doanh nghiệp xuất khẩu giày da ở TP. HCM, hiện có gần 2.800 công nhân làm việc. Khi công nhân mới vào sẽ được doanh nghiệp thử việc với mức lương tối thiểu (vùng 1) là 4.680.000 đồng/tháng. Hết thời gian thử việc, lao động sẽ được “test” năng lực, rồi ký hợp đồng lao động xác định thời hạn 1 năm, với mức lương được tăng thêm 9% mức tối thiểu nêu trên. Tổng cộng vẫn chưa đến 5 triệu đồng/tháng.

“Mức thu nhập này còn thấp hơn cả mức hưởng trợ cấp thất nghiệp của công nhân nên nhiều người đã từ chối ký hợp đồng lao động để đi làm các công việc thời vụ khác, như giữ trẻ, bán hàng online, phụ quán ăn, quán nhậu, thậm chí là đi bán vé số dạo… Việc này giúp họ nhận được “2 đầu" thu nhập xấp xỉ hơn 10 triệu đồng/tháng”, một cán bộ hành chính - nhân sự trong doanh nghiệp nêu thực trạng.

Vì sao công nhân thất nghiệp từ chối cơ hội việc làm mới?

“Lệch pha” giữa cung và cầu

Theo báo cáo của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP. HCM, từ ngày 1/1 đến 31/11, cơ quan quản lý lao động đã tiếp nhận hơn 156.000 hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp, ban hành quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp cho gần 154.000 người lao động.

So với cùng kỳ năm 2022, số trường hợp nộp hồ sơ tăng gần 11% (hơn 14.000 người), có quyết định hưởng tăng hơn 11% (tăng gần 16.000 trường hợp). Tuy nhiên, trong số gần 154.000 người lao động được hưởng trợ cấp thất nghiệp chỉ có hơn 1.000 người đăng ký học nghề để chuyển đổi công việc.

Hiện thị trường lao động tại TP. HCM và các tỉnh lân cận đã nhộn nhịp trở lại vào những tháng cuối năm, khi nhiều doanh nghiệp đã có đơn hàng và đang tuyển dụng. TP. HCM hiện có hơn 80 doanh nghiệp muốn tuyển khoảng 20.000 lao động song họ gặp khó.

Nghịch lý số người thất nghiệp vẫn cao trong khi doanh nghiệp lại không tuyển được lao động đang tồn tại.

Bà Trần Ngọc Phương Thảo - phụ trách tuyển dụng nhân sự, Công ty CP Thực phẩm Agrex Sài Gòn thông tin, vừa qua, doanh nghiệp có nhu cầu tuyển 200 lao động nhưng đa phần công nhân nộp hồ sơ đều chỉ muốn làm thời vụ.

Bà Thảo nói, hầu hết người lao động muốn vừa có việc làm, lại vừa được nhận trợ cấp thất nghiệp và bảo hiểm xã hội một lần, trong khi theo quy định thì sau 2 tháng thử việc, Công ty phải ký hợp đồng chính thức với công nhân và họ phải tham gia các loại bảo hiểm.

"Đây là khó khăn lớn nhất của Công ty khi tuyển dụng nhân sự", đại diện Công ty CP Thực phẩm Agrex Sài Gòn nói.

Công nhân lao động làm thủ tục nhận bảo hiểm xã hội một lần trên địa bàn TP Thủ Đức, TP. HCM. Ảnh: P.V

Ông Hoàng Văn Thắng - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm TP. HCM cho hay, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp trên địa bàn phải cắt giảm lao động do thiếu đơn hàng sản xuất. Đơn vị đã phối hợp với các địa phương thường xuyên tổ chức các phiên giao dịch việc làm, tạo cơ hội cho người lao động. Tuy nhiên, các đợt khảo sát cho thấy đa số người lao động đều mong muốn hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp và từ chối việc làm mới. Tình trạng “cung không gặp cầu” không chỉ diễn ra tại TP. HCM mà còn ở nhiều tỉnh thành khác.

Theo ông Thắng, thời gian qua người lao động đã không mặn mà với việc học nghề, chuyển đổi nghề khi thất nghiệp với nhiều nguyên nhân. Trong đó, chính sách hỗ trợ cho người lao động rất thấp, chỉ 1,5 triệu đồng/tháng/người, tối đa không quá 12 tháng. Trong khi đó, người lao động đang thất nghiệp lại phải tốn thêm một khoản tiền đi học nghề, thời gian đào tạo có thể sẽ rất lâu (trên 6 tháng). Bên cạnh đó, cơ sở vật chất tại các cơ sở đào tào nghề cũng chưa đảm bảo… đã tạo nên những rào cản khiến người lao động không muốn học nghề.

Đại diện Công ty TNHH Lạc Tỷ kiến nghị: “Lấy ví dụ một người lao động được hưởng trợ cấp thất nghiệp trong 12 tháng, và đã nhận được 6 tháng. Bây giờ nếu họ có việc làm mới, thì thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp vẫn sẽ được bảo lưu. Đây là điều mà rất nhiều công nhân lao động chưa nắm được, họ cứ nghĩ nếu tìm việc làm mới sẽ mất đi thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp còn lại. Chính vì vậy, cần tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật để người lao động nắm rõ”.

Mặc dù vậy, vị này cũng cho biết, dù thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp được bảo lưu, nhưng khi tham gia thị trường lao động mới, công nhân sẽ bắt đầu lại với mức lương thấp hơn – đồng nghĩa mức lãnh trợ cấp thất nghiệp cũng sẽ thấp hơn (khi họ lại nghỉ việc). Trong khi cuộc sống của công nhân vốn luôn rất khó khăn, và đó là những điều họ sẽ tính toán để lựa chọn.

Công đoàn đề xuất lương tối thiểu năm 2024 tăng 6,5 - 7,3% Tại phiên họp thứ hai của Hội đồng Tiền lương quốc gia, Tổng LĐLĐ Việt Nam đề xuất 2 phương án điều chỉnh lương tối ...

Vụ bụi phổi ở Nghệ An: Người lao động có thể khởi kiện Chuyên gia an toàn, vệ sinh lao động đánh giá vụ việc hàng loạt công nhân bị bụi phổi tại Công ty TNHH Châu Tiến ...

Phần lớn lao động nữ di cư phải sống xa con, sinh hoạt không đảm bảo Thu nhập thấp, đời sống, nơi ở không đảm bảo nên phần lớn lao động nữ di cư phải chấp nhận cuộc sống xa con.