Những vấn đề mới và các rủi ro về an toàn vệ sinh lao động trong môi trường kỹ thuật số

Công nghệ số năm 2025 tác động đến sự an toàn và sức khỏe nơi làm việc

Nguy cơ rủi ro về ATVSLĐ trước sự phát triển của kỹ thuật số

Một thị trường kỹ thuật số duy nhất được kết nối (DSM) hiện đang trở thành ưu tiên quan trọng hàng đầu của Liên minh châu Âu. Số hóa, bao gồm cả công nghệ thông tin, công nghệ hỗ trợ như robot và trí tuệ nhân tạo (AI), có khả năng tác động lớn đến tính chất và địa điểm làm việc trong 10 năm tới

Công nghệ đang lan tỏa nhanh hơn nhiều so với trước đây và nhiều người đang nói về Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Dự kiến cuộc cách mạng này ​​sẽ làm thay đổi về cơ bản nơi chúng ta làm việc, cách thức làm việc, người làm việc và nhận thức của mọi người về công việc.

Năm 2018, Cơ quan An toàn và vệ sinh lao động Liên minh châu Âu (EU -OSHA) đã công bố một nghiên cứu quan trọng “Tầm nhìn tới năm 2025 về những vấn đề mới xuất hiện và các nguy cơ rủi ro về ATVSLĐ trong bối cảnh phát triển của kỹ thuật số” (Foresight on new and emerging occupational safety and health risks associated with digitalisation by 2025).

Mục tiêu của nghiên cứu là nhằm cung cấp thông tin về các xu hướng phát triển và thách thức của thế giới việc làm trong tương lai, đề xuất hành động của các bên, làm căn cứ để xây dựng chính sách của Cơ quan ATVSLĐ cũng như những quyết sách sắp tới của EU nói chung của các nước thành viên đối với nhà sản xuất, công đoàn…

Nghiên cứu được tiến hành theo hai phần. Phần một, là xác định các xu hướng và động lực dẫn đến thay đổi về công nghệ thông tin, khả năng tạo ra rủi ro mới về ATVSLĐ. Phần hai, là đưa ra các kịch bản tới năm 2025 về các loại hình công việc và các rủi ro an toàn lao động (ATLĐ) mới nổi liên quan đến số hóa; đề xuất giải pháp ứng phó.

Sự xuất hiện của các công nghệ mới, như dữ liệu lớn, điện toán đám mây, robot, với nền tảng trực tuyến, có tác động sâu sắc đến thế giới công việc. Mặc dù việc sử dụng rộng rãi công nghệ thông tin đã có từ khá lâu ở châu Âu, tuy nhiên công nghệ này hiện đang thay đổi trên khắp châu Âu, xuyên suốt và lồng ghép trong mọi lĩnh vực kinh tế- xã hội và cho phép xuất hiện các hình thức công việc mới.

Điều này sẽ tạo ra cơ hội kinh doanh, bao gồm kích thích tăng năng suất và tăng trưởng ở châu Âu. Đồng thời cũng tiềm ẩn khả năng bất bình đẳng về lợi ích và bất lợi cho NLĐ. Có thể nhìn thấy khả năng các công việc cần kỹ năng mức trung bình sẽ mất đi và sẽ cần nhiều hơn các công việc đòi hỏi kỹ năng cao, dẫn tới một cuộc đua đến mức thấp nhất trong tiêu chuẩn việc làm.

Cũng sẽ có những thay đổi lớn về bản chất công việc và việc phân bổ công việc giữa các ngành nghề. Lực lượng lao động sẽ đa dạng và phân tán hơn, thay đổi việc làm thường xuyên, làm việc trực tuyến, thay vì có sự hiện diện tại nơi làm việc. Tất cả những điều này sẽ làm phát sinh cả thách thức và các cơ hội liên quan tới ATLĐ.

Rất khó để dự đoán những thay đổi này, vì vậy việc xây dựng các kịch bản cho tương lai là rất hữu ích. Nghiên cứu này đã đưa ra bốn kịch bản cho phép xác định các thách thức về ATLĐ.

Kịch bản 1: Cách mạng thực sự, thay đổi hoàn toàn (Tăng trưởng kinh tế và ứng dụng công nghệ ở mức độ thấp/ Quản trị ở mức độ cao, NLĐ và công chúng ủng hộ);

Kịch bản 2: Quá độ, chuyển đổi (Tăng trưởng kinh tế và ứng dụng công nghệ ở mức độ thấp/ Quản trị ở mức độ cao, NLĐ và công chúng ủng hộ);

Kịch bản 3: Lợi dụng (Tăng trưởng kinh tế và ứng dụng công nghệ ở mức độ cao/ Quản trị ở mức độ thấp, NLĐ và công chúng phản đối);

Kịch bản 4: Chia rẽ rời rạc (Tăng trưởng kinh tế và ứng dụng công nghệ ở mức độ thấp/ Quản trị ở mức độ thấp, NLĐ và công chúng phản đối);

Mỗi kịch bản chi tiết đưa ra những thách thức và cơ hội khác nhau về ATLĐ, gắn với tốc độ thay đổi, mức độ đầu tư vào nghiên cứu về ATLĐ, phương thức quản trị và các chuẩn mực xã hội. Các thách thức trong cả 4 kịch bản như sau:

Khả năng tự động hóa sẽ giúp loại bỏ lao động của con người khỏi môi trường độc hại nguy hiểm, nhưng cũng đem lại những nguy cơ mới, đặc biệt là việc chịu tác động bởi tính minh bạch của các thuật toán cơ bản và bởi các giao diện con người - máy móc.

Yếu tố tâm lý xã hội và hình thái tổ chức sẽ ngày càng quan trọng vì công nghệ thông tin có thể thúc đẩy những thay đổi trong các loại hình công việc có sẵn; tiến độ công việc; làm thế nào, ở đâu và khi nào làm xong; cách quản lý và giám sát.

Gia tăng mức độ căng thẳng trong công việc, do việc tăng cường giám sát công nhân được thực hiện nhờ những tiến bộ của công nghệ thông tin có khả năng giám sát 24 giờ/7 ngày, ranh giới giữa công việc và cuộc sống riêng tư không còn rõ ràng, do nền kinh tế online là nền tảng.

Gia tăng nguy cơ rủi ro do làm việc trực tuyến là chủ yếu và việc sử dụng thiết bị di động trong các môi trường làm việc không cần văn phòng/trụ sở.

Các nguy cơ do gắn kết chặt chẽ giữa con người - máy móc, đặc biệt trong hệ sinh thái và nhận thức.

Sự gia tăng của công việc ít vận động, nguy cơ liên quan đến béo phì và các dạng bệnh không truyền nhiễm chẳng hạn như bệnh tim mạch và tiểu đường.

Các nguy cơ rủi ro về mức độ an toàn do sự gia tăng kết nối vạn vật và con người.

Tăng số lượng lao động làm việc tự doanh và khả năng nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của các quy định về ATLĐ.

Thay đổi mô hình kinh doanh và cơ cấu việc làm do tăng làm việc trực tuyến và tăng mức độ linh hoạt, cũng như do việc sử dụng quản lý bằng thuật toán và trí tuệ nhân tạo sẽ có thể phá vỡ cơ chế quản lý ATLĐ hiện tại.

Việc quản lý bằng thuật toán đối với công việc và công nhân, trí tuệ nhân tạo cùng với Internet vạn vật, dữ liệu lớn có thể dẫn đến việc NLĐ mất quyền kiểm soát đối với cơ sở dữ liệu, nảy sinh nhiều vấn đề về bảo vệ dữ liệu, vấn đề đạo đức nghề nghiệp, sự bất bình đẳng về thông tin liên quan đến ATLĐ và áp lực hiệu suất lao động đối với công nhân.

Công nhân thiếu các kỹ năng cần thiết để có thể sử dụng công nghệ thông tin, và phải đương đầu với những thay đổi và việc cân bằng giữa cuộc sống và công việc.

Các thay đổi công việc thường xuyên hơn và phải làm việc lâu dài hơn.

Giải pháp gì cho tương lai?

Từ góc độ quy định về ATLĐ, có thể dễ dàng nhận thấy một loạt tác động phát sinh do việc sử dụng công nghệ thông tin dẫn tới những thay đổi nhanh chóng không chỉ về mặt công nghệ sử dụng trong công việc, mà còn về bản chất công việc, cấu trúc ngành nghề, tình trạng việc làm, các mối quan hệ trong công việc.

Nghiên cứu cũng đã đưa ra một số chiến lược để giảm thiểu thách thức về ATLĐ trong kỷ nguyên số, bao gồm:

Phát triển một khuôn khổ đạo đức cho việc số hóa và xây dựng các bộ quy tắc ứng xử;

Hình thành cách tiếp cận “phòng ngừa thông qua thiết kế” trong đó lồng ghép cách tiếp cận tập trung vào người sử dụng và thiết kế;

Hợp tác giữa các viện hàn lâm, các ngành công nghiệp, đối tác xã hội, các chính phủ trong việc nghiên cứu và đổi mới các công nghệ thông tin/số hóa một cách nhân văn, có quan tâm tới con người;

Thu hút sự tham gia của NLĐ vào việc thực hiện các chiến lược số hóa;

Đánh giá các nguy cơ tại nơi làm việc, các thách thức do việc sử dụng các cơ hội do số hóa đem lại;

Xây dựng khuôn khổ quy tắc để xác định mức độ tin cậy, trách nhiệm về ATLĐ đối với các hệ thống và phương thức làm việc mới;

Điều chỉnh hệ thống giáo dục và đào tạo cho NLĐ;

Cung cấp các dịch vụ ATLĐ hiệu quả cho NLĐ làm việc trong môi trường số hóa;

Có thể khẳng định rằng, những dự báo nói trên thực sự hữu ích, giúp các nhà hoạch định chính sách xem xét những thay đổi liên quan tới số hóa, việc sử dụng các công nghệ số hóa và tác động tới công việc, ATLĐ khi đưa ra các quyết định trong tương lai, nhằm tạo nên môi trường làm việc an toàn, lành mạnh hơn.