Quan điểm của Lê-nin về vai trò của công đoàn và sự vận dụng vào điều kiện ở nước ta

Lãnh tụ V.I.Lê-nin. Ảnh: Tư liệu

Lực lượng bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động

Sau Cách mạng Tháng Mười, kỷ nguyên hòa bình và CNXH được mở ra. Trong điều kiện chủ nghĩa tư bản, tổ chức công đoàn đã mất đi cơ sở giai cấp để bảo vệ quyền lợi của NLĐ và đấu tranh cho quyền lực nhà nước. Nhà nước XHCN là người bảo vệ lợi ích của quần chúng lao động. Câu hỏi đặt ra là, trong điều kiện xã hội mới đó, tổ chức Công đoàn có tiếp tục tồn tại và nó sẽ đóng vai trò như thế nào? Điều này tạo ra cuộc tranh luận sôi nổi trong nội bộ Đảng Cộng sản Nga sau năm 1922. Trong cuộc tranh luận này, Lê-nin đã hoàn thiện lý luận về công đoàn XHCN của mình, và khẳng định quan điểm công đoàn vẫn có nhiệm vụ và vai trò quan trọng bảo vệ lợi ích của quần chúng lao động.

Lê-nin cho rằng: “Trước hết, nhà nước vô sản của chúng ta có đặc điểm đặc biệt là phần lớn dân cư không phải là công nhân mà là nông dân, thứ hai, nhà nước vô sản này cũng còn tồn tại tệ quan liêu” [1, tr.237]. Do đó, “Đất nước của chúng ta bây giờ là như vậy, và giai cấp vô sản có tổ chức nên tự bảo vệ mình, và chúng ta phải sử dụng các tổ chức công nhân để bảo vệ công nhân trước những hành vi vi phạm của chính nhà nước chúng ta, đồng thời, các tổ chức của công nhân được sử dụng nhằm tổ chức công nhân tham gia bảo vệ đất nước. Cả hai biện pháp bảo vệ này phải đạt được thông qua phương thức đặc biệt, đó là sự kết hợp các quốc sách của nhà nước cùng với sự tham vấn của tổ chức Công đoàn” [1, tr.204-205]. Thảo luận trên cho thấy quan điểm của Lê-nin rằng, do sự tồn tại của tệ quan liêu trong bộ máy nhà nước chưa được loại bỏ nên tổ chức Công đoàn cần phải được tổ chức và phát triển để tiếp tục đảm nhận nhiệm vụ bảo vệ lợi ích chính đáng cho NLĐ.

Lê-nin và những người thành lập Đảng công nhân xã hội dân chủ

Ngay sau đó, nước Nga bắt tay vào thực hiện “Chính sách kinh tế mới”, cho phép tư bản chủ nghĩa tồn tại và có điều kiện để phát triển. Lê-nin nhấn mạnh vai trò bảo vệ quyền lợi GCCN của tổ chức Công đoàn: “Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của tổ chức Công đoàn trong tương lai là làm mọi cách để bảo vệ lợi ích giai cấp của giai cấp vô sản khi giai cấp vô sản đấu tranh với tư bản. Nhiệm vụ này phải được tăng cường một cách công khai, và tổ chức của công đoàn phải được tổ chức lại, thay đổi hoặc bổ sung cho phù hợp (nên thiết lập, hay đúng hơn, nên thiết lập một ủy ban hòa giải, thành lập quỹ đình công, quỹ tương hỗ, … )” [2, tr.366]. Ở đây, Lê-nin không những chỉ ra nhiệm vụ hàng đầu của tổ chức Công đoàn trong thời kỳ này là bảo vệ lợi ích của giai cấp vô sản mà còn chỉ ra những biện pháp đổi mới và điều chỉnh tổ chức Công đoàn để đảm bảo vai trò nói trên.

Nhiệm vụ quan trọng của tổ chức Công đoàn

Sau khi thực hiện “Chính sách kinh tế mới”, Liên Xô đã xuất hiện hàng loạt mâu thuẫn mới. Lê-nin khẳng định việc giải quyết đúng đắn những mâu thuẫn có tính chất và loại hình khác nhau là nhiệm vụ quan trọng của tổ chức Công đoàn.

Trước hết, công đoàn là tổ chức thực hiện việc điều hòa, hóa giải mâu thuẫn giữa tư bản tư nhân và công nhân trong nhà nước vô sản. Trong các xí nghiệp tư bản tư nhân thực hiện “chế độ thuê mướn” và “chuyển nhượng”, chắc chắn sẽ dẫn đến tình trạng đối kháng về lợi ích giai cấp giữa NLĐ và nhà tư bản” [2, tr.366]. Công đoàn phải làm hết sức mình để bảo vệ quyền lợi về mọi mặt cho NLĐ, vì vậy công đoàn các xí nghiệp tư bản tư nhân phải thành lập ban hòa giải. Đồng thời, chúng ta không thể từ chối một cuộc đấu tranh quyết liệt khi cần thiết bằng hình thức đình công. Tuy nhiên, Lê-nin cũng nhấn mạnh rằng cách thức chính để tổ chức Công đoàn đấu tranh chống tư bản và bảo vệ lợi ích của NLĐ là không nên dựa hoàn toàn vào phong trào đình công. Phương pháp quan trọng nhất là hòa giải xung đột, có thể thực hiện khiếu nại lên các cơ quan nhà nước và dựa vào quyền lực nhà nước và pháp luật của nhà nước để bảo vệ NLĐ.

Lê-nin phát biểu trước các binh sĩ thuộc Hồng quân Liên Xô tại Quảng trường Đỏ ở Moskva ngày 25/5/1919.

Thứ hai. công đoàn là tổ chức giải quyết đúng đắn mâu thuẫn giữa nhà nước và doanh nghiệp, giữa quản lý doanh nghiệp và NLĐ. Do thực hiện “nguyên tắc thương mại”, một số cơ quan hành chính, doanh nghiệp thực hiện giảm đầu tư vào các hạng mục an toàn lao động, bảo hiểm và an sinh cho NLĐ. Theo đó, mâu thuẫn giữa nhà nước với xí nghiệp, quản trị xí nghiệp và quần chúng công nhân xuất hiện. Lê-nin cho rằng công đoàn có trách nhiệm làm trung gian hòa giải những mâu thuẫn đó; có trách nhiệm nhắc nhở, chỉnh đốn hiện tượng vì lợi ích doanh nghiệp mà bỏ qua phúc lợi cho NLĐ cũng như đảm bảo an toàn trong lao động tại các doanh nghiệp. Công đoàn phải thường xuyên kiểm tra, giám sát và khắc phục những hạn chế do tệ quan liêu của các cơ quan nhà nước, đồng thời tránh gây thiệt hại đến lợi ích của NLĐ do các cơ quan hành chính nhà nước gây ra.

Thứ ba, công đoàn đảm nhận tốt nhất việc điều hòa, giải quyết mâu thuẫn giữa quần chúng công nhân với những cá nhân hoặc người đại diện cho các cơ quan của nhà nước. Lê-nin tin rằng nếu xảy ra đình công ở một nước vô sản thì cả cơ quan nhà nước và tổ chức công đoàn đều phải chịu trách nhiệm. Để ngăn chặn tình trạng đình công xảy ra, bên cạnh việc không ngừng khắc phục những sai sót quan liêu trong cơ quan nhà nước, công đoàn có một vai trò đặc biệt. Ở mức độ nào, tổ chức công đoàn có thể có những chính sách mang tính chiến lược tầm xa để thực sự bảo vệ lợi ích của NLĐ và quần chúng về mọi mặt, loại bỏ kịp thời những nhân tố có thể gây ra xung đột, ngăn chặn có hiệu quả xung đột quần chúng có thể xảy ra trong doanh nghiệp nhà nước, là thước đo vô cùng quan trọng và chính xác để đo tính đúng đắn và hiệu quả của công tác công đoàn [2, tr.53]. Công đoàn không chỉ có trách nhiệm ngăn chặn xung đột mà còn có trách nhiệm đặc biệt là hóa giải các xung đột. Khi công đoàn làm trung gian hòa giải xung đột giữa NLĐ và các cơ quan của nhà nước thì công đoàn đó phải có bản sắc kép; không chỉ là “đại diện” của NLĐ, mà còn là “người hóa giải” giữa một số NLĐ và cá nhân đứng đầu hoặc đại diện cho các cơ quan nhà nước. Chỉ khi nào tổ chức công đoàn thực sự trở thành đại diện của NLĐ thì công đoàn mới thực sự trở thành trung gian hòa giải, tạo điều kiện giải quyết nhanh chóng mâu thuẫn giữa NLĐ với cá nhân các cơ quan nhà nước.

Công nhân Nhà máy Máy kéo Kharkov năm 1932

Ý nghĩa quan điểm của Lê-nin về công đoàn trong giai đoạn hiện nay

Trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay, thừa nhận chủ nghĩa tư bản và kinh tế tư bản như là điều kiện để xây dựng thành công CNXH thì xã hội vẫn tồn tại những mâu thuẫn mà Lê-nin đã từng chỉ từ những năm 1921 ở nước Nga Xô viết. Trong bối cảnh đó, vai trò của tổ chức Công đoàn luôn hết sức quan trọng.

Thực tế cho thấy, nhiều cuộc đình công diễn ra ở các doanh nghiệp ngoài khu vực nhà nước thời gian qua do sự yếu kém của tổ chức Công đoàn. Công đoàn ở các doanh nghiệp này chưa thực sự là người đại diện cho quyền lợi của công nhân, chưa đổi mới theo kịp với yêu cầu của công nhân, không thu hút đại đa số công nhân tham gia, hoặc chưa có những chương trình tuyên truyền, giáo dục pháp luận, trình độ lý luận cho công nhân… do đó, tính hiệu quả của các tổ chức Công đoàn ở đây còn thấp.

Để làm tốt nhiệm vụ của mình, các tổ chức Công đoàn cần phải chú trọng công tác phát triển đoàn viên, thành lập CĐCS, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng. Nghiên cứu tổ chức lại các tổ chức CĐCS đang hoạt động kém hiệu quả, hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng hoạt động công đoàn, tập trung cho công tác thương lượng, ký kết TƯLĐTT. Cần tập trung các nguồn lực tài chính, tạo quỹ công đoàn ở quy mô quốc gia kịp thời xử lý các vấn đề an sinh cho công nhân, tiến hành đồng bộ công tác tài chính công đoàn theo hướng chuyên nghiệp, công khai, minh bạch, công bằng, hiệu quả. Tiếp tục tăng cường sự kết dính và công tác lãnh đạo của Đảng đối với các cấp tổ chức Công đoàn. Các cấp uỷ Đảng cần đổi mới phương thức lãnh đạo công đoàn, tạo bầu không khí dân chủ và tin cậy của CNVCLĐ với Đảng. Theo dõi, kiểm tra, giúp đỡ các cấp công đoàn phát huy mặt tốt, việc tốt, uốn nắn, khắc phục những lệch lạc, yếu kém trong hoạt động của công đoàn, không ngừng tìm kiếm, phát hiện các nhân tố xuất sắc trong công đoàn để bồi dưỡng, đào tạo đoàn viên trở thành người lãnh đạo công nhân xuất sắc. Đổi mới hình thức hoạt động đa dạng để tập hợp NLĐ, kết hợp chặt chẽ với các tổ chức đoàn thể nhân dân, góp phần tăng cường sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.

Lắp ráp tại Nhà máy kéo Stalingrad năm 1937

Trong điều kiện thực hiện chính sách kinh tế mới, tức là sử dụng chủ nghĩa tư bản để xây dựng đất nước XHCN, Lênin đã đưa ra những luận điểm rõ ràng, khoa học, thấy được tính chất của chính sách kinh tế mới và những mâu thuẫn xã hội mà nó gây ra, chỉ ra vai trò quan trọng của công đoàn trong việc bảo vệ lợi ích của quần chúng, hóa giải những mâu thuẫn xã hội, duy trì ổn định xã hội và đảm bảo lợi ích lâu dài của giai cấp vô sản. Do đó, nghiên cứu và tìm hiểu hệ thống lý luận về công đoàn trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay có ý nghĩa chỉ đạo to lớn.

Người dân Đà Nẵng trở về từ TP. HCM: "Vui mừng và cảm kích!" Vừa đặt chân xuống Sân bay Quốc tế Đà Nẵng, anh Trần Văn Hoàng cho biết: “2 tháng nay, do ảnh hưởng của dịch bệnh ...

Hà Nội: Chuẩn bị hàng nghìn giường bệnh để điều trị các ca nhiễm Covid-19 Khi các ca bệnh có thể tăng thêm, nhằm chuẩn bị các phương án “4 tại chỗ”, ngành Y tế TP Hà Nội đã chuẩn ...

Lựa chọn trong những ngày chống dịch Bội thực giữa những thông tin trên mạng xã hội, tôi thích chia sẻ này của “người nổi tiếng” Minh rau “Cách tốt nhất để ...