Vấn đề thành lập tổ chức khác của người lao động tại doanh nghiệp

Bối cảnh mới trong hoạt động tổ chức Công đoàn

Điều 10 Hiến pháp năm 2013 ghi rõ: “Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của NLĐ được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện cho người lao động (NLĐ), chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ; tham gia quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan Nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp về những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của NLĐ; tuyên truyền, vận động NLĐ học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Ông Chang Hee Lee - nguyên Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam (ILO Việt Nam) từng khẳng định: “Công đoàn Việt Nam đã làm hết sức mình để bảo vệ quyền lợi cho NLĐ”.

Trải qua thời gian rất dài, Công đoàn Việt Nam là tổ chức duy nhất của NLĐ Việt Nam. Song, quá trình hội nhập kinh tế thế giới đã xuất hiện bối cảnh mới trong hoạt động công đoàn. Thời gian tới có thể xuất hiện tổ chức khác của NLĐ tại doanh nghiệp và Việt Nam cũng đang khẩn trương “nội luật hóa” các quy định về lao động và công đoàn để phù hợp với các công ước quốc tế, các hiệp định thương mại song phương, đa phương mà Việt Nam phê chuẩn và tham gia.

Đồng chí Cổ Thế Chung - Chủ tịch LĐLĐ huyện Gio Linh (Quảng Trị) trao Quyết định kết nạp đoàn viên cho NLĐ. Ảnh: LĐLĐ Gio Linh

Theo đó, Việt Nam đã sửa đổi và ban hành Bộ luật Lao động 2019. Tại Khoản 2, Điều 170, Bộ luật này ghi rõ: “NLĐ trong doanh nghiệp có quyền thành lập, gia nhập và tham gia hoạt động của tổ chức của NLĐ tại doanh nghiệp theo quy định tại các Điều 172, 173 và 174”. Từ đây, việc gia nhập, tham gia tổ chức đại diện của NLĐ ngoài công đoàn hiện nay,độc lập với tổ chức CĐCS truyền thống đã được pháp luật quy định.

Điều đó cũng đồng nghĩa, công đoàn và các tổ chức đại diện NLĐ khác tại doanh nghiệp đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong việc đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ trong quan hệ lao động.

Đề xuất ba giải pháp

Đến nay, vì nhiều lý do khác nhau, chủ yếu là chưa có Nghị định hướng dẫn thi hành Bộ luật Lao động, Luật Công đoàn về việc thành lập tổ chức đại diện cho NLĐ ngoài CĐCS, chưa cho phép thành lập và hoạt động các tổ chức đại diện cho NLĐ ngoài tổ chức Công đoàn hiện nay; nên việc ra đời tổ chức khác của NLĐ tại doanh nghiệp chưa diễn ra.

Chính vì vậy, trong thời gian đại hội công đoàn các cấp tiến tới Đại hội Công đoàn Việt Nam lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2023 - 2028, các thế lực thù địch, phản động, phần tử bất mãn, cơ hội chính trị gia tăng chống phá với những luận điệu như: “Công đoàn Việt Nam chỉ là bù nhìn”; “Chỉ có công đoàn độc lập mới bảo vệ quyền lợi cho NLĐ”...

Một số tổ chức đòi thành lập “công đoàn độc lập” hay “nghiệp đoàn độc lập”, bề ngoài tuyên bố “không làm chính trị” nhưng lại câu kết với các tổ chức chống phá Nhà nước Việt Nam như: Nghiệp đoàn FO, Lao động Việt, Nhóm bạn công nhân (thuộc Việt Tân), Luật khoa tạp chí, Hội nhà báo độc lập... đội lốt, mượn danh nghĩa công nhân, NLĐ để thực hiện mưu đồ đen tối của thế lực thù địch, phản động chống phá Đảng, Nhà nước ta.

Công đoàn Bình Dương tặng quà cho con công nhân trong năm học mới. Ảnh: HT

Từ yêu cầu của thực tiễn trong thời kỳ hội nhập, khẳng định Việt Nam là thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, theo chúng tôi, trong thời gian tới, chúng ta phải thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

Khẩn trương hoàn thiện và ban hành Nghị định hướng dẫn về việc thành lập các tổ chức của NLĐ ngoài Công đoàn Việt Nam theo tinh thần những văn bản Hiệp định Tự do thương mại Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mà Việt Nam đã ký kết.

Nghị định phải hướng đến thành lập các tổ chức đại diện cho NLĐ theo luật pháp và phải đăng ký hoạt động, cam kết tuân thủ các chuẩn mực của ILO, tức là phải minh bạch, rõ ràng về thời gian và quy trình, phải có số lượng thành viên tối thiểu. Đồng thời, tổ chức đại diện cho NLĐ cũng được hưởng các quyền liên quan đến lao động như các tổ chức CĐCS hiện nay.

Chú ý thành lập tổ chức CĐCS ở những doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thực tế hiện nay, nhiều doanh nghiệp loại nhỏ và vừa chưa thành lập được tổ chức Công đoàn trực thuộc Tổng LĐLĐ Việt Nam, mà khu vực này theo thống kê chiếm đến gần 1/4 số CNLĐ (ngoài sản xuất nông nghiệp). Đây là địa vực rộng, rất dễ bị kẻ xấu tác động, lôi kéo, dụ dỗ thành lập các tổ chức bất hợp pháp với “cái áo dân chủ”, “độc lập”, “tự do”, công kích, phủ nhận vai trò của Tổng LĐLĐ Việt Nam.

Đổi mới mạnh mẽ hoạt động của công đoàn các cấp, đặc biệt là cấp cơ sở. Vì hiện nay, công đoàn về nguyên tắc đại diện cho NLĐ song doanh nghiệp lại phải bỏ ra một khoản chi phí tương đối lớn để duy trì hoạt động của tổ chức CĐCS và trả lương cho cán bộ công đoàn. Do đó, công đoàn bị phụ thuộc vào doanh nghiệp, khó tự chủ và rất hạn chế trong việc đứng lên bảo vệ quyền lợi cho NLĐ. Hầu hết các thành viên Ban Chấp hành CĐCS đều là thành viên không chuyên trách, nghĩa là họ vừa là NLĐ trong doanh nghiệp, vừa là thành viên BCH công đoàn. Thu nhập chính của họ vẫn do doanh nghiệp trả nên thực tế dù muốn thì họ vẫn không thể đấu tranh “đến cùng” vì sợ ảnh hưởng đến công việc của chính cá nhân họ.

Thực tế, công đoàn hiện vẫn mang dáng dấp của một cơ quan Nhà nước nhiều hơn là một tổ chức đại diện cho NLĐ; mặc dù công đoàn đã có rất nhiều nỗ lực trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ; song ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa thì vai trò của công đoàn chưa thể hiện rõ, thậm chí NLĐ còn chưa biết tới có sự tồn tại của công đoàn.

Như vậy, có thể thấy cam kết thành lập các tổ chức đại diện của NLĐ ở doanh nghiệp ngoài Công đoàn Việt Nam sẽ đặt ra những thách thức không chỉ với hệ thống quản lý, mà còn tạo ra những điểm mốc mà doanh nghiệp cần đối diện và vượt qua. Mục đích của các tổ chức của NLĐ là phải đại diện cho NLĐ, phải đấu tranh cho quyền, lợi ích chính đáng của NLĐ.

Chỉ có như vậy mới làm thất bại âm mưu của các thế lực thù địch vờ khoác lên mình chiếc áo “công đoàn” với những lời lẽ, từ ngữ hấp dẫn như “dân chủ”, “độc lập”, “nhân quyền” để cổ súy, rêu rao, kích động thành lập cái gọi là tổ chức “công đoàn độc lập” để chống phá, tấn công chính quyền, hình thành lực lượng đối lập, sẵn sàng tiến đến bạo loạn lật đổ theo hình thức “cách mạng màu”, “cách mạng đường phố”.

Bài 3: Khuyến nghị đối với Công đoàn Việt Nam Công ước (CƯ) 87 và 98 chắc chắn sẽ có nhiều tác động đối với Công đoàn Việt Nam, bao gồm cả những tác động ...

Bài 2: Nội dung cơ bản của Công ước 98 Công ước (CƯ) số 98 năm 1949 về Áp dụng những nguyên tắc của quyền tổ chức và thương lượng tập thể (TLTT) là một ...

Bài 1: Nội dung cơ bản của Công ước 87 Công ước số 87 năm 1948 về tự do liên kết và bảo vệ quyền tổ chức là một trong 10 Công ước cơ bản ...