Cơ quan ngôn luận của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam
Thứ hai 03/03/2025 12:29
Cơ quan ngôn luận của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam
| TS Nguyễn Ngọc Ân: Giáo viên có “lách luật” dạy thêm cũng không hẳn vì tăng thu nhập |
- Liệu việc kiểm soát dạy thêm, học thêm có thể dẫn đến tình trạng giáo viên “bán cái”, tức là không truyền đạt hết kiến thức trên lớp để học sinh buộc phải tìm đến các lớp học thêm? Ông nghĩ sao về vấn đề này?
Hiện tượng này có tồn tại nhưng chắc chắn không phổ biến. Chúng tôi đã thực hiện nhiều cuộc khảo sát, trao đổi trực tiếp với giáo viên trên tinh thần công đoàn là tổ chức bảo vệ giáo viên, lắng nghe giáo viên phản ánh khó khăn thực tế. Qua các cuộc làm việc với giáo viên ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh - hai địa phương có nhiều biến động về dạy thêm, học thêm - chúng tôi nhận thấy đa số giáo viên đều có tâm huyết với nghề, tận tâm với học sinh.
Những nỗ lực và cống hiến của giáo viên ít khi được lan tỏa rộng rãi, trong khi dư luận lại dễ dàng tuyệt đối hóa một vài trường hợp tiêu cực, biến chúng thành hiện tượng chung. Điều này vô tình khiến toàn ngành Giáo dục bị hiểu sai. Thực tế, nếu một giáo viên có dấu hiệu không giảng dạy đầy đủ trên lớp để ép học sinh học thêm, trách nhiệm đầu tiên thuộc về hiệu trưởng và lãnh đạo nhà trường. Giáo viên vi phạm chắc chắn sẽ bị xử lý.
 |
| Theo TS Nguyễn Ngọc Ân, giáo viên cần nỗ lực để thích ứng với những thay đổi mới. |
Nhìn ở góc độ tích cực hơn, giáo viên phải giảng dạy trong khung thời gian cố định, một tiết học 45 phút. Với những giáo viên có chuyên môn tốt, họ hoàn toàn có thể truyền đạt đầy đủ kiến thức trong thời gian này. Nhưng với những giáo viên chưa thực sự xuất sắc, họ có thể gặp khó khăn trong việc truyền tải hết nội dung bài học, vô tình dẫn đến cảm giác "không đủ thời gian", khiến học sinh cần tìm kiếm các lớp học thêm. Tôi cho rằng vấn đề này liên quan nhiều đến năng lực giảng dạy hơn là chủ ý "giữ bài" để dạy thêm.
- Công đoàn có biện pháp nào để tham gia giải quyết vấn đề trên hay không, thưa ông?
Công đoàn có trách nhiệm hỗ trợ nâng cao năng lực giáo viên, giúp họ có đủ khả năng truyền đạt nội dung bài giảng một cách hiệu quả trong thời gian quy định. Một giáo viên giỏi có thể dạy hết nội dung trong 40 phút và dành 5 phút còn lại để củng cố kiến thức. Nhưng những giáo viên có khả năng như vậy không nhiều.
Về chương trình giảng dạy, không thể nói chương trình quá nặng bởi hệ thống giáo dục toàn cầu đều có những tiêu chuẩn tương tự. Tuy nhiên, một số giáo viên có thể cần thời gian dài hơn để truyền tải hết nội dung, dẫn đến việc phải tìm thêm thời gian ngoài giờ chính khóa để hỗ trợ học sinh. Bên cạnh đó, cũng không thể phủ nhận rằng vẫn có những giáo viên cố tình giữ lại kiến thức để dạy thêm, nhưng số này không nhiều.
Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội, giáo viên không thể tùy tiện làm những điều sai trái. Chỉ cần một học sinh, một phụ huynh ghi lại bằng chứng, một hành động cắt bớt giờ dạy hay ép buộc học sinh học thêm bị phản ánh, giáo viên đó sẽ bị xử lý ngay lập tức. Chúng tôi cũng liên tục tuyên truyền để giáo viên hiểu rằng những hành vi vi phạm, dù vô tình hay cố ý, đều có thể bị phát hiện và có hậu quả nghiêm trọng.
Công đoàn đang tập trung vào hai nhiệm vụ chính: Thứ nhất, nâng cao năng lực của giáo viên để họ có thể giảng dạy hiệu quả ngay trong thời gian quy định. Thứ hai, tuyên truyền để giáo viên nhận thức rằng hành vi vi phạm pháp luật trong dạy thêm, học thêm không thể qua mắt được xã hội. Giáo viên là người “biểu diễn” trước hàng trăm học sinh mỗi ngày, mọi hành động của họ đều có thể bị quan sát. Vì vậy, những ai cố tình vi phạm chắc chắn sẽ bị phát hiện và xử lý.
 |
| Chương trình giảng dạy tích hợp đang được nhiều trường ứng dụng nhằm bổ trợ kỹ năng mềm cho học sinh. Ảnh: GDTĐ |
- Ông có nhấn mạnh rằng Thông tư 29 sẽ thể hiện rõ năng lực của giáo viên và nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, khả năng tiếp thu của mỗi học sinh không đồng đều, điều này đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phương pháp giảng dạy. Vậy công đoàn có những biện pháp nào để hỗ trợ giáo viên nâng cao năng lực, giúp họ thích ứng với sự thay đổi này?
Đúng là không thể kỳ vọng một lớp học mà tất cả học sinh đều có khả năng tiếp thu giống nhau. Trong khoa học giáo dục, sự khác biệt về năng lực giữa học sinh là điều hiển nhiên, nhưng khác biệt không có nghĩa là kém hay giỏi. Một giáo viên giỏi là người nhận diện được sự khác biệt này để có phương pháp giảng dạy phù hợp.
Giáo viên cần thay đổi tư duy: mỗi học sinh có một thế mạnh riêng. Có em học tốt các môn tự nhiên, nhưng lại gặp khó khăn với môn xã hội. Có em không giỏi Toán, nhưng lại xuất sắc ở những lĩnh vực khác như ngôn ngữ, nghệ thuật hay thể thao.
Trước đây, giáo dục thường tuyệt đối hóa một số môn học công cụ, như Toán hay Ngoại ngữ, xem đó là thước đo năng lực học sinh. Nhưng quan điểm này đã thay đổi. Trong một lớp học, có thể có 10 em có năng khiếu về xã hội, 10 em giỏi về khoa học tự nhiên, 10 em xuất sắc trong lĩnh vực nghệ thuật hay thể thao. Giáo viên cần nhận diện và hỗ trợ học sinh phát triển theo đúng thế mạnh của mình.
Công đoàn Giáo dục hiểu rất rõ điều này, vì tất cả lãnh đạo công đoàn đều xuất phát từ ngành Giáo dục. Vai trò của công đoàn không chỉ dừng lại ở việc chăm lo đời sống giáo viên, mà còn là nâng cao năng lực chuyên môn cho họ.
Giống như công đoàn trong nhà máy hỗ trợ công nhân học cách vận hành máy móc hiện đại, Công đoàn Giáo dục có nhiệm vụ giúp giáo viên nâng cao chuyên môn, thích nghi với đổi mới giáo dục.
Một trong những trọng tâm công đoàn đang triển khai là hỗ trợ giáo viên phân loại năng lực học sinh, từ đó có phương pháp giảng dạy phù hợp, giúp mỗi học trò phát triển theo đúng khả năng.
Khi giáo viên làm tốt công việc của mình, họ đảm bảo được vị trí việc làm. Khi vị trí việc làm ổn định, thu nhập cũng được đảm bảo. Đó là cách công đoàn hỗ trợ giáo viên một cách căn cơ và bền vững.
Hãy thử hình dung: Làm gì có Đoàn Văn Hậu nếu như giáo viên cứ bắt em phải giỏi Toán, Văn? Làm sao có Ánh Viên nếu ngày xưa thầy cô không khơi gợi niềm đam mê bơi lội? Làm gì có Mỹ Tâm nếu giáo viên chỉ tập trung vào các môn học truyền thống mà không tạo điều kiện cho học sinh phát triển tài năng riêng?
Giáo dục bây giờ đã khác. Học sinh ngày nay rất năng động, có khả năng phát triển đa dạng. Vai trò của giáo viên không phải là ép tất cả học sinh vào một khuôn mẫu, mà là giúp mỗi em phát huy được năng lực tốt nhất của mình.
* Video: Văn Quân
- Hiện nay, nhiều giáo viên đang gặp khó khăn trong việc dạy thêm đúng luật. Theo ông, có những giải pháp nào để tránh tình trạng giáo viên phải tìm cách “lách luật” để dạy thêm, học thêm?
Rất nhiều giáo viên đã hỏi tôi: "Làm thế nào để đăng ký kinh doanh dạy thêm hợp pháp?". Và tôi trả lời ngay: Giáo viên là công chức, viên chức nhà nước, không có quyền đăng ký kinh doanh. Điều này có nghĩa là giáo viên không thể tự đứng ra mở lớp dưới danh nghĩa cá nhân. Tuy nhiên, giáo viên hoàn toàn có quyền dạy thêm, nhưng nếu muốn tổ chức dạy thêm một cách bài bản, họ cần tìm đến những trung tâm, tổ chức hợp pháp để thực hiện.
Vấn đề cốt lõi ở đây không chỉ nằm ở thủ tục đăng ký, mà là phải thay đổi thói quen dạy thêm, học thêm. Chúng ta cần đặt câu hỏi: Học thêm để làm gì? Để học sinh giỏi hơn, hay để các em thi đỗ? Trên thực tế, phần lớn phụ huynh cho con học thêm không phải để nâng cao kiến thức, kỹ năng một cách toàn diện, mà là để thi đỗ vào các trường tốt, vượt qua các kỳ thi quan trọng. Vậy thì gốc rễ vấn đề là gì? Chính là cách thi cử.
Nếu hệ thống thi cử không tạo ra nhu cầu học thêm, thì tự khắc việc học thêm sẽ giảm đi. Khi đề thi, phương pháp kiểm tra, đánh giá không quá phụ thuộc vào việc ghi nhớ máy móc, không đưa ra những câu hỏi đánh đố ngoài chương trình, thì học sinh sẽ không còn nhu cầu tìm lớp học thêm chỉ để "lấp đầy" những phần chưa được dạy trên lớp. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang từng bước thay đổi cách thi cử theo hướng này.
Phụ huynh cho con học thêm chủ yếu là các môn như Toán, Tiếng Anh - những môn thi tuyển quan trọng. Nhưng thử đặt câu hỏi: Tại sao không có ai cho con học thêm Thể dục, Sinh học hay Địa lý? Bởi vì mục tiêu chính không phải là giúp học sinh phát triển toàn diện, mà là để vượt qua kỳ thi. Nếu cách thi cử thay đổi, tập trung đánh giá năng lực tư duy, khả năng suy luận, phản biện, thay vì chỉ kiểm tra khả năng ghi nhớ, thì việc học thêm sẽ dần mất đi động lực tồn tại.
 |
| Ảnh minh họa. |
Một vấn đề khác là khả năng tự học của học sinh. Hiện nay, học sinh Việt Nam vẫn còn phụ thuộc quá nhiều vào giáo viên, vào hệ thống dạy học có sẵn. Trong khi đó, xã hội đang thay đổi nhanh chóng, lực lượng lao động tương lai phải có khả năng thích ứng, chủ động học hỏi để đáp ứng yêu cầu công việc. Nhưng từ bậc tiểu học đến trung học, học sinh vẫn bị đặt trong khuôn khổ "nghe giảng - ghi chép - làm bài", chưa thực sự được rèn luyện kỹ năng tự học, tự khám phá tri thức.
Hệ thống giáo dục cần thay đổi tư duy: Thay vì bắt học sinh "ngồi nghe" và tiếp thu thụ động, hãy tạo điều kiện để các em tự tìm hiểu, thực hành, thử nghiệm, đúng cũng được, sai cũng được. Nếu giáo dục vận hành theo hướng này, nếu kiểm tra đánh giá khuyến khích tư duy phản biện thay vì học thuộc, thì học thêm sẽ không còn chỗ đứng.
Về phía giáo viên, họ cũng phải thay đổi. Nhà trường cần từ bỏ những thói quen quản lý cũ, giáo viên cần thích ứng với những phương pháp giảng dạy hiện đại. Xã hội đang thay đổi từng ngày, nhưng nhiều trường học vẫn vận hành theo cách cũ, dẫn đến sự lạc hậu trong giáo dục. Nếu chúng ta không thay đổi, học sinh sẽ mãi ở trạng thái thụ động, và khi ra đời, các em sẽ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm, thích ứng với những biến động của xã hội.
Điều quan trọng nhất là thay đổi cách thi cử. Nếu thi đánh giá năng lực thay vì kiểm tra kiến thức ghi nhớ, nếu thi theo phương pháp mới, thì dạy thêm không còn tác dụng, và học thêm cũng không còn là nhu cầu bắt buộc.
|
- Ngoài việc dạy thêm, liệu giáo viên còn có những cơ hội nào khác để tăng thêm thu nhập phù hợp với chuyên môn của mình không? Công đoàn có kế hoạch hay hỗ trợ gì để giúp giáo viên tiếp cận những cơ hội này, đặc biệt là với giáo viên ở vùng sâu, vùng xa - những nơi dạy thêm, học thêm không phải là một lựa chọn khả thi?
Trước tiên, chúng ta phải nhìn nhận thực tế rằng đời sống giáo viên hiện nay đã có những cải thiện đáng kể. Chúng tôi không nói từ quan điểm chủ quan, mà từ những khảo sát thực tế. Lương giáo viên không quá cao để gọi là dư dả, nhưng cũng không phải quá thấp. Nhà nước đã có những chính sách riêng, đặc biệt là các khoản phụ cấp dành cho giáo viên, điều mà nhiều ngành nghề khác không có.
Nhiều người không để ý, nhưng báo chí chẳng hạn, không có phụ cấp. Trong khi đó, giáo viên có phụ cấp thâm niên, phụ cấp đặc thù, phụ cấp vùng khó khăn… và theo những đề xuất mới nhất, các khoản phụ cấp này không bị cắt giảm. Đây là một chính sách đãi ngộ riêng cho giáo viên, giúp họ yên tâm công tác.
 |
| Giáo viên vùng cao kiên trì bám bản, cùng trẻ đi tìm con chữ. Ảnh: ĐBND. |
Bên cạnh đó, theo các quy định mới, đặc biệt là Nghị định 73, các nhà trường có thêm cơ chế hỗ trợ giáo viên trong các dịp lễ, Tết, giúp họ có thêm thu nhập. Đồng thời, công đoàn cũng đang tích cực vận động sự chung tay từ xã hội và địa phương để hỗ trợ giáo viên tốt hơn.
Tuy nhiên, cũng phải khẳng định rằng giáo viên không đặt nặng chuyện thu nhập lên hàng đầu. Ai đã chọn nghề giáo đều xác định rằng đây là nghề của sự cống hiến, của sự cho đi nhiều hơn là nhận lại. Nhưng điều đó không có nghĩa là giáo viên không thể có một cuộc sống tốt đẹp.
Thực tế đã có rất nhiều giáo viên "giàu có" - không phải giàu về vật chất, mà là giàu về tri thức, về sự tôn trọng của xã hội, về tình yêu thương của học trò. Họ không cố gắng làm giàu bằng mọi cách, nhưng nhờ năng lực vượt trội, nhờ sự tận tâm với nghề, họ vẫn có được một cuộc sống đủ đầy và ý nghĩa.
Về cơ hội tăng thêm thu nhập, giáo viên hoàn toàn có thể kiếm thêm từ chính chuyên môn của mình, miễn là tuân thủ đúng quy định.
Với giáo viên THPT và giảng viên đại học, họ có thể tham gia nghiên cứu khoa học, viết sách, hỗ trợ học sinh định hướng nghề nghiệp, tư vấn chuyên môn… Đây đều là những công việc vừa mang lại thu nhập, vừa giúp họ phát triển sự nghiệp.
Với giáo viên mầm non và tiểu học, việc kiếm thêm thu nhập khó khăn hơn, vì đặc thù cấp học này không có nhiều cơ hội ngoài giảng dạy. Do đó, công đoàn đang đề xuất có những chính sách riêng để đảm bảo mức lương đủ sống, giúp họ yên tâm công tác mà không phải lo lắng về thu nhập.
Tóm lại, giáo viên hoàn toàn có thể làm giàu từ chính nghề nghiệp của mình, nhưng điều quan trọng là làm giàu một cách chính đáng, bằng năng lực và sự tận tâm, chứ không phải bằng những cách thức vi phạm quy định.
 |
| Giáo viên mầm non đang được quan tâm nhiều hơn. Ảnh: Sở GD&ĐT TP. Hồ Chí Minh. |
- Trong suốt cuộc trò chuyện hôm nay, có vẻ như ông không nhận thấy Thông tư 29 có điều gì cần bổ sung hay điều chỉnh. Điều đó có đúng không?
Nói như vậy cũng không hoàn toàn chính xác. Tôi đang nhấn mạnh đến tính tất yếu của Thông tư 29. Một văn bản chỉ đạo khi ra đời phải xuất phát từ thực tiễn, không thể mang tính viển vông. Thông tư 29 cũng vậy - nó được xây dựng trên cơ sở thực tế, nhằm giải quyết những vấn đề đang đặt ra.
Vì vậy, văn bản này có căn cứ rõ ràng và đã tạo ra những thay đổi tích cực. Tuy nhiên, không có một văn bản quy phạm pháp luật nào có thể bao quát 100% mọi tình huống. Ngay cả khi đạt mức độ phù hợp cao, vẫn sẽ có một tỷ lệ nhỏ các tình huống cần điều chỉnh.
Tôi đã từng làm việc tại Bộ Giáo dục và tham gia xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật. Dù văn bản có thể đúng đến 99%, thì vẫn sẽ có 1% bất cập. Đây là điều không thể tránh khỏi, và trách nhiệm của địa phương, nhà trường, đặc biệt là công đoàn, chính là tiếp tục theo dõi, lắng nghe, phản hồi để điều chỉnh khi cần thiết.
Ngay sau khi Thông tư 29 có hiệu lực, Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã triển khai xuống các cơ sở giáo dục, trực tiếp lắng nghe ý kiến của giáo viên và địa phương. Chỉ trong hôm qua, chúng tôi đã làm việc với bốn trường tại miền Nam và sẽ tiếp tục khảo sát tại nhiều nơi khác. Nếu thực tiễn cho thấy cần điều chỉnh, Bộ Giáo dục và Đào tạo chắc chắn sẽ có những điều chỉnh phù hợp.
Tóm lại, tôi không tuyệt đối hóa rằng Thông tư 29 hoàn toàn đúng, nhưng tôi khẳng định rằng nó phù hợp và cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Còn trong quá trình thực thi, nếu có những vấn đề phát sinh, việc điều chỉnh là điều bình thường và tất yếu.
* Video: Văn Quân
- Từ những khảo sát mà Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã thực hiện, ông có thể rút ra những điểm nào cần xem xét, đề xuất điều chỉnh đối với Thông tư 29?
Trước tiên, công đoàn có vai trò góp ý, còn quyết định điều chỉnh hay không là thẩm quyền của đơn vị ban hành. Tuy nhiên, có một số nội dung mà chúng tôi nhận thấy cần được xem xét.
Một trong những vấn đề quan trọng là cụ thể hóa các trường hợp cấm dạy thêm, học thêm. Nếu quy định quá chi tiết nhưng chưa bao quát được bản chất của vấn đề, thì có thể cần điều chỉnh.
Ví dụ, việc cấm giáo viên dạy thêm cho chính học sinh của mình về cơ bản là đúng, nhằm tránh tình trạng giáo viên không giảng dạy đầy đủ trên lớp rồi ép học trò học thêm ngoài giờ. Tuy nhiên, thực tế lại xuất hiện những tình huống khác. Có nhiều giáo viên tận tâm, gắn bó với học sinh suốt một thời gian dài, hiểu rõ năng lực, điểm yếu của từng em. Những giáo viên này có thể hỗ trợ học sinh không phải vì mục đích thu tiền, mà đơn giản vì họ biết chỉ có mình mới giúp học trò đó tiến bộ được. Thế nhưng theo quy định hiện tại thì giáo viên muốn bồi dưỡng riêng cho học sinh lớp mình ngoài nhà trường thì vẫn còn rất nhiều điều băn khoăn.
Chúng tôi đang tiếp nhận những phản ánh này để đề xuất điều chỉnh. Một giải pháp có thể là ban hành văn bản hướng dẫn kèm theo, giúp làm rõ các tình huống đặc biệt và loại trừ những trường hợp không phù hợp.
Hãy thử hình dung: Một giáo viên theo dõi học trò trong suốt một thời gian dài, biết rõ em ấy đang yếu ở đâu, cần hỗ trợ gì. Hôm nay giúp một chút, ngày mai điều chỉnh thêm một chút, dần dần học trò tiến bộ. Nhưng nếu theo quy định hiện tại, giáo viên đó không được phép tiếp tục hỗ trợ chính học sinh của mình, thì việc chuyển em sang một giáo viên khác - người chưa từng dạy em ấy trước đây - sẽ rất khó đạt hiệu quả tương tự.
Nghề giáo là nghề thấu hiểu học trò. Nếu một quy định vô tình cản trở sự hỗ trợ cần thiết trong một số trường hợp đặc biệt, thì cần xem xét điều chỉnh cho phù hợp với thực tế.
- Ông có điều gì muốn chia sẻ với các giáo viên trong thời điểm hiện tại không?
Thời điểm này, giáo viên cần sẵn sàng thay đổi, cần nỗ lực nhiều hơn. Những đổi mới trong giáo dục có thể ảnh hưởng trực tiếp đến công việc, thói quen giảng dạy, thậm chí cả thu nhập của giáo viên. Nhưng đổi mới là tất yếu.
Điều thứ hai tôi muốn chia sẻ là việc cấm dạy thêm, học thêm trái quy định là một chủ trương đúng, một chủ trương tốt. Giáo viên cần hiểu rõ bản chất vấn đề: cấm dạy thêm, học thêm trái quy định, không phải cấm hoàn toàn việc dạy thêm.
Công đoàn Giáo dục Việt Nam luôn đứng về phía giáo viên, bảo vệ những giáo viên tận tâm, làm đúng, làm tốt. Chúng tôi mong muốn đưa hoạt động dạy thêm, học thêm trở về đúng bản chất của nó - là công cụ để giáo viên phát huy năng lực, để học sinh được hỗ trợ một cách chính đáng và hiệu quả.
Trong thời gian tới, Công đoàn Giáo dục Việt Nam sẽ tiếp tục tham mưu, đề xuất với các cơ quan ban hành chính sách, để những quy định liên quan đến đời sống và việc làm của giáo viên ngày càng tiệm cận với thực tế, ngày càng thấu hiểu hơn những khó khăn mà giáo viên đang gặp phải.
Giáo viên hãy yên tâm rằng tiếng nói của mình sẽ luôn được lắng nghe.
Xin cảm ơn ông!
| Mời độc giả xem thêm:
|
