Phần 3: Cơ sở pháp lý của việc dừng sản xuất amiăng tại Việt Nam

Tấm lợp Fibro xi măng là thành phẩm được làm từ chất amiăng trắng.

Tình hình sử dụng amiăng ở Việt Nam

Amiăng trắng (Amiang chrysotile) được sử dụng ở Việt Nam từ những năm 60 của thế kỷ trước, chủ yếu trong sản xuất tấm lợp (chiếm tỷ lệ trên 90%), các loại má phanh, vật liệu cách nhiệt, phân lân nung chảy...

Việt Nam có một số mỏ amiăng nhưng trữ lượng không lớn và chất lượng thấp nên công nghiệp khai thác amiăng nội địa không phát triển. Hiện nay, amiăng được nhập chủ yếu từ nước ngoài như Liên bang Nga, Kazakhstan,...

Theo báo cáo ngày 14/6/2019 của Bộ Xây dựng, tổng công suất thiết kế các dây chuyền sản xuất tấm lợp amiăng xi măng ở nước ta là 94,4 triệu m2/năm, tuy nhiên sản lượng sản xuất và tiêu thụ trong những năm gần đây giảm mạnh. Năm 2017, cả nước còn sản xuất khoảng 55,38 triệu m2/năm, bằng 66% so với năm 2016. Tiêu thụ năm 2017 đạt khoảng 53,8 triệu m2/năm, tồn kho khoảng 7,4 triệu m2. Lượng tấm lợp amiăng xi măng được dùng cho mục đích làm nhà ở của người dân chỉ chiếm khoảng 11,62% trên tổng số m2 nhà ở.

Người lao động (NLĐ) có nguy cơ cao là người tiếp xúc trực tiếp và lâu năm với amiăng. Theo thống kê trong hồ sơ quốc gia về amiăng của Bộ Y tế, trong những năm gần đây, tổng số NLĐ trực tiếp trong các dây chuyền sản xuất: tấm lợp amiăng, má phanh, phân lân nung chảy, đóng tàu Bạch Đằng là những người có nguy cơ cao, đặc biệt những người có tuổi nghề từ 16 năm trở lên, chiếm tới >12%.

Các sợi amiăng xâm nhập vào phổi, tích tụ và gây tổn thương lâu dài - Ảnh: CDC.

Theo các nhà y học thế giới, sợi amiăng sau khi đi vào phổi, sau 20 - 40 năm mới phân hủy và gây tác hại cho con người. Khảo sát 2 công ty có thời gian sản xuất tấm lợp tương đối dài là: Công ty CP Tấm lợp - VLXD Đồng Nai (hơn 50 năm, thành lập năm 1963, hiện đã ngừng sản xuất tấm lợp amiăng xi măng) và Công ty CP Đầu tư xây lắp và VLXD Đông Anh - Hà Nội (gần 40 năm, thành lập năm 1980), tỷ lệ NLĐ tiếp xúc với amiăng có tuổi nghề từ 16 năm trở lên chiếm trên 48,1%. Đây là nhóm phải đặc biệt chú ý vì khả năng mắc bệnh của nhóm này sẽ khá lớn do số năm tiếp xúc đủ để có thể mắc các bệnh liên quan đến amiăng (tức là trên 20 năm).

Do nhiều lý do như không có hồ sơ theo dõi người đã tiếp xúc với amiăng, thiếu năng lực khám, chẩn đoán hoặc phát hiện bệnh,... nên mặc dù bệnh bụi phổi amiăng đã được đưa vào danh sách bệnh nghề nghiệp được nhà nước bồi thường từ năm 1976, cho đến nay mới có 3 trường hợp được công nhận là bệnh bụi phổi amiăng và được bồi thường.

Cơ sở pháp lý để dừng sản xuất amiăng

Ngày 05/8/2014, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã có thư gửi Thủ tướng Chính phủ Việt Nam về việc thúc giục Việt Nam ban hành lệnh cấm sử dụng amiăng trắng vào năm 2020.

Ngày 28/8/2014, Bộ Y tế có văn bản số 903/BC-BYT gửi Thủ tướng Chính phủ nêu quan điểm và sự độc hại của amiăng trắng đối với sức khỏe con người.

Thực hiện Quyết định 1469/QD-TTg ngày 22/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng của Việt Nam đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030, trong đó tại Khoản 4, Điều 1, Thủ tướng đã chỉ đạo: Giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2030 xây dựng lộ trình giảm dần, tiến tới chấm dứt việc sử dụng sợi amiăng trắng trong sản xuất vật liệu lợp.

Ngày 19/9/2014, Văn phòng Chính phủ có văn bản số 7307/VPCP-KGVX về việc triển khai đánh giá và kiểm soát tác hại của amiăng trắng đến sức khỏe con người, trong đó thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng nghiên cứu, xây dựng lộ trình cụ thể để thực hiện mục tiêu dừng sử dụng amiăng trắng trong sản xuất tấm lợp vào năm 2020.

Ngày 14/4/2017 Văn phòng Chính phủ có văn bản số 3728/VPCP-KGVX gửi Bộ Xây dựng về việc kiến nghị của một số tổ chức thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tại văn bản của Hội Hóa học Việt Nam ngày 31/3/2017 về việc dừng sử dụng amiăng trắng ở Việt Nam.

Tại một số kỳ họp của Quốc hội khóa 13 và một số hội thảo do Quốc hội và các cơ quan khác tổ chức, đại biểu Quốc hội Bùi Thị An đã nêu vấn đề cần thiết dừng sử dụng amiăng trắng trong sản xuất tấm lợp để bảo vệ sức khỏe cho người dân.

Hội thảo “Môi trường và sức khỏe: Sự độc hại của amiăng trắng trong tấm lợp fibro xi măng” ngày 8/1/2020.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, kiến nghị của WHO, ILO, Bộ Y tế và kiến nghị của một số tổ chức thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và Hội Hóa học Việt Nam; với quan điểm bảo vệ sức khỏe con người lâu dài, Bộ Xây dựng đã có văn bản số 1170/BXD-VLXD ngày 24/5/2017 đề nghị Thủ tướng Chính phủ về kế hoạch dừng sử dụng amiăng trắng trong sản xuất tấm lợp.

Năm 2018, tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 1/1/2018 của Chính phủ giao cho Bộ Xây dựng dự thảo lộ trình dừng sử dụng amiăng vào năm 2023 trình Chính phủ phê duyệt. Cũng trong năm 2018, tại Hội nghị tổng kết của ngành Xây dựng 16/01/2018, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo về dừng sử dụng amiăng trắng chậm nhất vào năm 2023.

Biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng chủ động nhất là phải ngừng sử dụng tất cả các loại amiăng; thay thế amiăng bằng các vật liệu an toàn hơn và áp dụng các cơ chế kinh tế và công nghệ để kích thích sản xuất và áp dụng các vật liệu thay thế. Đối với các cơ sở, các hộ dân vẫn còn đang sử dụng amiăng như là tấm lợp hay vật liệu cách nhiệt, cách âm khi chưa bị hư hỏng, không nhất thiết phải dỡ bỏ, nhưng phải có các biện pháp cảnh báo và bảo vệ tránh làm hư hại gây phát tán sợi amiăng ra môi trường.

Trước mắt cần thực hiện các biện pháp ngăn ngừa phơi nhiễm với amiăng tại nơi sản xuất, sử dụng và trong quá trình loại bỏ amiăng; nâng cao kỹ thuật chẩn đoán, điều trị và phục hồi chức năng sớm cho các bệnh liên quan đến amiăng; thiết lập các trung tâm nguồn dữ liệu amiăng để đăng ký, theo dõi và giám sát điều trị cho những người bị phơi nhiễm với amiăng; nâng cao nhận thức của cộng đồng về những tác hại của amiăng để biết cách phòng, tránh. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý cần xác định chất thải có chứa amiăng là chất thải nguy hại để có biện pháp hữu hiệu khi xử lý tránh phát tán gây nguy hại đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Cập nhật thông tin Covid-19 sáng 20/8: Ghi nhận 1 ca mắc mới ở Hà Nội Cập nhật thông tin Covid-19 lúc 7h sáng ngày 20/8, tổng số người nhiễm trên toàn cầu đã lên tới gần 22,5 triệu, hơn 789 ...

Mừng hụt nhiều lần, thuyền viên tàu Việt Tín 01 dự kiến rời tàu trong 2 - 3 ngày tới Sau nhiều lần mừng hụt bởi hai lần lỡ chuyến bay về nước trong tháng 7, tháng 8, thuyền viên tàu Việt Tín 01 tiếp ...

Lời xin lỗi của VTV và nhìn nhận của công chúng Cuối cùng thì VTV cũng chính thức nói lời xin lỗi xung quanh sự cố “kí sinh trùng”. Dù hơi muộn nhưng cũng cần ghi ...