Thảo Ngân và biểu tượng nghệ thuật về Người Mẹ Liệt sĩ - Người Mẹ Anh hùng

Tác phẩm: À ơi tiếng Mẹ

À ơi tiếng Mẹ

À ơi tiếng Mẹ ghi lại thời khắc người mẹ chân chất và bình dị mong nhớ con mình bên cánh võng trống trải gần gũi với cuộc đời của bao người mẹ mang vẻ đẹp cả về bố cục tạo hình lẫn ánh sáng. Tính khái quát của hình tượng người mẹ trong bức ảnh này là ở chỗ nó khắc họa được thân phận của những người mẹ mang nỗi mong nhớ những đứa con đi xa.

Cùng với sự nhạy cảm của Thảo Ngân, sức biểu cảm của hình tượng cho phép bức ảnh này trở thành một chân dung của Người Mẹ Việt Nam. Nó chứng tỏ, với người mẹ trong ảnh, Thảo Ngân đã bấm máy bằng trọn vẹn cảm xúc được sinh ra ngay giữa tâm hồn mình trước tâm tư cháy bỏng ước muốn của người mẹ.

Người xem ảnh có thể hiểu đây là chân dung của tất cả những người mẹ thương nhớ con mình và tựu trung, tấm ảnh nói lên nỗi niềm của những người mẹ sau bao nhiêu mong chờ, lại ru con bằng chính tâm thức đau đáu của mình.

Cuộc hàn huyên bất ngờ trong buổi chiều giữa trung tuần tháng 7 này đã dẫn khách tới sự sáng tỏ rằng, nguyên mẫu cùa hình tượng người mẹ làm nên linh hồn của bức ảnh À ơi tiếng Mẹ từng đạt các giải thưởng lớn trong năm 1995 là mẹ Nguyễn Thị Ngâu ở thị xã Quảng Trị có con là liệt sĩ.

Cách kể chuyện rất giản dị của Thảo Ngân đưa khách vào hành trình sáng tác và tâm lý sáng tạo của mình để có sự ngưng đọng khoảnh khắc và ánh sáng với À ơi tiếng Mẹ: Hội Văn học - nghệ thuật tỉnh Quảng Trị đăng cai tổ chức Cuộc thi Ảnh chân dung Bà Mẹ Việt Nam Anh hùng mở rộng toàn quốc năm 1995 với sự bảo trợ nghệ thuật của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam.

Quyết định tham gia cuộc thi, Thảo Ngân hỏi người già, bộ đội, hỏi cựu chiến binh mà mình gặp mỗi ngày để có thông tin về các bà mẹ có con là liệt sĩ ở thị xã Đông Hà, thị xã Quảng Trị. Mẹ Nguyễn Thị Ngâu có con hy sinh trong kháng chiến và nhà mẹ ở thị xã Quảng Trị, bên dòng Thạch Hãn, gần Thành Cổ Quảng Trị là trúng ý định sáng tác và ý đồ nghệ thuật theo chủ đề của Cuộc thi Ảnh chân dung Bà Mẹ Việt Nam Anh hùng.

Tìm vào nhà mẹ Nguyễn Thị Ngâu ở thị xã Quảng Trị và được đón tiếp bằng sự chân chất, hồn hậu của mẹ, rất dễ nhưng trước sự khiêm tốn và e ngại của mẹ thì việc thuyết phục mẹ cho chụp ảnh mới là một thử thách. Thong thả và chân thành, cách chuyện trò khiêm cung của Thảo Ngân thể hiện sự thấu hiểu về nỗi đau mất con và nỗi nhớ con của người mẹ đồng thời bày tỏ mục đích sáng tác của mình là góp phần cùng nhiều người khẳng định việc người sống phải ghi nhớ sự hy sinh cao cả của các anh hùng liệt sĩ và sự mất mát to lớn của những người mẹ anh hùng đã làm mẹ Nguyễn Thị Ngâu đồng ý chụp ảnh.

Quá trình sáng tác hình tượng người mẹ liệt sĩ vẫn chưa thể dừng lại khi trong ý nghĩ của Thảo Ngân xuất hiện cánh võng ru con thuở à ơi, cánh võng chiến sĩ mắc khi ngủ giữa rừng sau mỗi chặng hành quân trên đường ra trận, cánh võng mẹ nằm ở nhà trong nỗi nhớ mong con.

Bố cục đó sau một loạt cú bấm máy ảnh của nghệ sĩ nhiếp ảnh 40 tuổi là Thảo Ngân khi ấy đã ngưng đọng ánh sáng nhớ thương con của mẹ Nguyễn Thị Ngâu sau hơn 20 năm hòa bình trở lại, giang sơn về một mối thống nhất. Và rồi với mỗi thao tác trong buồng tối là Thảo Ngân thấy một khoảnh khắc quá đẹp làm nên cái hay của mỗi bức ảnh À ơi tiếng Mẹ.

Những thụ cảm và rung động thẩm mỹ, những nhận định nghệ thuật của Hội đồng Nghệ thuật Nhiếp ảnh Quốc gia trước hình ảnh mẹ Nguyễn Thị Ngâu bên cánh võng đã đưa tới quyết định tác phẩm ảnh À ơi tiếng Mẹ của Thảo Ngân đạt Giải Nhất Cuộc thi Ảnh chân dung Bà Mẹ Việt Nam anh hùng mở rộng toàn quốc năm 1995.

Sáu tháng sau, tác phẩm này đạt Huy chương Vàng Cuộc thi Nhiếp ảnh khu vực Bắc miền Trung được tổ chức tại Hà Tĩnh; và 6 tháng sau tiếp theo đạt Giải Ba Cuộc thi Những tác phẩm ảnh xuất sắc của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam theo diện đặc cách khi Thảo Ngân chưa là hội viên Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam cấp Trung ương.

Tác phẩm: Huyền thoại trong lòng đất.

Con người của những khoảnh khắc đẹp

Cùng đề tài sáng tác hình ảnh về các cuộc kháng chiến giành độc lập và tự do của dân tộc, Thảo Ngân đã mang đến nghệ thuật nhiếp ảnh tác phẩm Huyền thoại trong lòng đất thể hiện cái nhìn đầy trân trọng trước một kỳ quan trong lòng đất lửa, đất thép Vĩnh Linh anh hùng. Trước hiện tượng lịch sử là địa đạo Vịnh Mốc đã từng có rất nhiều nghệ sĩ khai thác, Thảo Ngân đã có cách đặc tả rất riêng.

Thủ pháp bấm đèn nhiều lần, từng khoảng cách khác nhau và vận dụng bóng của một người hắt lên vách hầm địa đạo với hai mảng sáng tối hợp lý đã tạo hiệu quả nghệ thuật lớn là ảnh vừa thể hiện được một sức sống tiềm ẩn trong lòng đất vừa hư ảo như một huyền thoại rất dễ khơi gợi bao cảm xúc nơi người thưởng ngoạn.

À ơi tiếng Mẹ và Huyền thoại trong lòng đất cùng nhiều bức ảnh khác cho thấy Thảo Ngân có khả năng ngắm nhìn, chộp bắt thần thái của sự vật thành những tác phẩm ảnh của nghệ thuật nhiếp ảnh trong những khoảnh khắc bất chợt nào đó mà cuộc đời đã trao tặng cho nguồn cảm hứng lặng lẽ và tha thiết khôn nguôi của một nghệ sĩ nhiếp ảnh như anh.

Những tia nhìn mẫn cảm, tinh tế và trìu mến của tâm hồn Thảo Ngân phát hiện bóng một người mẹ in trên vách nhà bởi ánh sáng của ngọn đèn dầu nhỏ bé đã làm nên tác phẩm ảnh Tạc vào thế kỷ. Với Thảo Ngân, nghệ thuật nhiếp ảnh, trước hết có nghĩa là sự có mặt của người cầm máy ảnh trong khoảnh khắc mà những điều thường nhật của cuộc sống thể hiện vẻ đẹp bản chất của nó. Điều này đã gợi mở trong Thảo Ngân rất nhiều ý tưởng sáng tác bằng sự khám phá, đón nhận và khắc ghi các hình ảnh của đời sống.

Những tác phẩm của anh đã đạt giải cao qua các triển lãm, liên hoan ảnh nghệ thuật đều được bắt đầu từ đó. Một À ơi tiếng Mẹ, một Đèn khuya, một Hồn biển, một Tấm áo Mẹ vá năm xưa, một Cho mùa sau, một Tiếng rao đêm, một Huyền thoại trong lòng đất mà tấm ảnh nào cũng bình dị đã tạo ra sự giao lưu trực tiếp với người xem và đã không ít người cảm thấy mỗi khoảnh khắc bấm máy ảnh của Thảo Ngân có thể đem đến cho họ sự ngạc nhiên thú vị trước vẻ đẹp của đời sống và của nghệ thuật nhiếp ảnh.

Con người cầm máy ảnh này đã và đang gắn bó rất nhiều, rất sâu với Quảng Trị bằng một nhân cách độc lập, giàu tình cảm, tôn trọng và yêu thương những gì mà mảnh đất và con người Quảng Trị có ở hiện tại lẫn trong quá khứ. Cộng thêm vào đó là bản lĩnh làm việc, những tấm ảnh của ông có những cấu trúc thẩm mỹ thể hiện tâm hồn hài hòa, tươi sáng của những gì mà ông muốn đóng góp cho nghệ thuật nhiếp ảnh.

Đó là hình ảnh của một người phụ nữ khoác tấm áo mưa mỏng trong suốt đi trên con đường đêm lấp loáng nước mưa dưới ánh đèn dầu tỏa ra từ tay bà trong tấm ảnh Tiếng rao đêm như một biểu tượng của sự tảo tần đáng kính của con người, là ông lão khỏe mạnh vung tay vãi lúa trên thửa ruộng đỏ rực ánh bình minh với nụ cười hy vọng về cả mùa vàng rồi sẽ đến trong ảnh Cho mùa sau, là tâm trạng mang nhiều sắc thái biểu cảm của người mẹ già bên cánh võng trong ảnh À ơi tiếng Mẹ, là nỗi niềm dễ gây xúc động trong ảnh Sẻ chia giữa những người khuyết tật, là vóc dáng kỳ ảo của tầng địa đạo đã làm nên lịch sử trong tác phẩm Huyền thoại trong lòng đất,...

“Ngoan, hiền” đột nhiên mất tích, bỗng nhiên xuất hiện Tháng trước một cô gái mất tích ở phía Bắc, tuần trước cô gái khác đi du lịch bên Anh rồi biệt tăm và mấy ...

Đào Tâm Thanh, dấn thân và tự hào với "Gạo quê thương nhớ" Trong 14 tác phẩm đạt Giải C, Cuộc thi sáng tác văn học - nghệ thuật với chủ đề Quảng Trị - 50 năm xây ...