Ly hôn - lối sống hiện đại hay suy thoái nhân cách?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ly hôn. Ảnh minh họa, nguồn: wvutoday.wvu.edu

Theo số liệu của Tổng cục thống kê ngày 1/4/2020, ly hôn ở Đông Nam Bộ và đồng bằng sông Cửu Long là 3% dân số; vùng trung du, miền núi phía Bắc: 1,9%; đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, duyên hải miền Trung: 1,6%; Tây Nguyên 1,9%; khu vực thành thị: 2,6%, nông thôn: 2%.

Thống kê cho thấy, khoảng 70% các vụ ly hôn là do người vợ đệ đơn…

Ở TP.HCM, Trung tâm tư vấn giáo dục tâm lý, thể chất điều tra thấy, cứ 2,7 cặp kết hôn thì có một cặp ly hôn. Một tháng mỗi quận, huyện có 80 - 100 vụ ly hôn với khoảng 30% các cặp ở tuổi dưới 35 và năm sau thường nhiều hơn năm trước.

Ở Quảng Bình, 8 tháng đầu năm 2023 có 1.668 vụ ly hôn, những người này ở khoảng tuổi 25 - 45.

Năm 2022, Tòa án tỉnh, huyện ở Quảng Nam giải quyết 2.985 vụ ly hôn trên tổng 3.054 vụ việc về hôn nhân, gia đình…

Nhóm người trẻ nhất (18 - 30 tuổi) ly hôn ngày càng tăng: Năm 2022 có 1.159 cặp; năm 2023 là 1.375 cặp; 3 tháng đầu năm 2024 có 317 trong 1.175 cặp ly hôn nhân các độ tuổi. Số cặp ly hôn ở những người 18 - 30 tuổi chiếm khoảng 70% và 60% trong số này ly hôn sau 1 - 5 năm chung sống, thậm chí có cặp chỉ sau đám cưới vài ngày…

Viện nghiên cứu Gia đình và Giới thống kê cho thấy, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến đổ vỡ hôn nhân. Ví dụ, 27,7% do lối sống không hợp nhau; 25,9% do ngoại tình; kinh tế khó khăn: 13%, bạo lực gia đình: 6,7%, sức khỏe: 2,2% và sống xa nhau nhiều ngày: 1,3%...

Một khảo sát cho thấy, 43,4% những người ly hôn cảm thấy cuộc sống thoải mái, tự do hơn sau khi đường ai nấy đi?

Nguyên nhân sâu xa và hệ lụy

Những nguyên nhân ly hôn kể trên tồn tại từ xa xưa, không phải bây giờ mới có, tuy nhiên ngày nay lại có nguyên nhân mà những người “lạc hậu” ngày xưa phải nói là “vái cả nón” như yêu đương qua mạng!

Báo cáo về thị trường di động (State of Mobile 2022) của Data.ai cho thấy, năm 2021 người trẻ Việt Nam thuộc nhóm 4 nước Đông Nam Á chi nhiều nhất cho Tinder - ứng dụng hẹn hò đang có ở hơn 190 nước. Khoảng 65% người Việt Nam tham gia khảo sát nói đang sử dụng ít nhất một ứng dụng hẹn hò…

Để đi đến hôn nhân, một trong những việc lớn hệ trọng trong đời, người ta thường phải tìm hiểu nhau hàng năm hoặc nhiều năm mà nhiều khi vẫn còn chưa hiểu hết về nhau, thậm chí phạm sai lầm nặng, nữa là hẹn hò qua mạng.

Có nhiều hẹn hò qua mạng có kết cục tốt đẹp, nhưng cũng vô số cuộc hẹn hò đem đến sự đắng lòng.

Đơn giản thôi, nếu nhẹ dạ và không có đủ chiều sâu để phân tích, đánh giá những thông tin từ phía “đối phương”, mà đơn thuần hẹn hò theo lối “công nghiệp” thì chỉ khi may mắn gặp được người trung thực mới tránh được thất bại.

Hẹn hò theo lối “công nghiệp” không khác gì mua một món đồ qua mạng mà không biết gì về xuất xứ của món đồ đó, vì thế dễ mua phải hàng “nhái”, kém chất lượng hay hàng giả…

Tuy nhiên, nguyên nhân quan trọng hơn cả là ngày nay giới trẻ tối giản giai đoạn yêu và tìm hiểu nhau, nhanh chóng kết hôn…

Đại học Rutgers, New Jersey, Mỹ cho rằng tình yêu nam nữ có 3 mức độ: Hấp dẫn, ham muốn và gắn bó. Đó là các quá trình riêng biệt trong não bị chi phối bởi các chất hormone khác nhau theo một “mạch” riêng, nhưng liên kết và củng cố lẫn nhau.

Bị hấp dẫn (bởi ai đó) được chi phối bởi Dopamin (vừa là hormone vừa là chất dẫn truyền thần kinh do Neurone của não tiết ra), cùng với Noadrenaline (nội tiết tố tủy tuyến thượng thận), Cortisol (Corticosteroid, nội tiết tố vỏ thượng thận, được tổng hợp dùng làm thuốc như Hydrocortisone, Presnisolone…).

Các hormone sinh dục nam và nữ (Testosterone và Estrogen) điều chỉnh cảm xúc, chịu trách nhiệm về ham muốn.

Còn khi gắn bó thì Oxytocin và Vasopressin (hormone thùy sau tuyến yên) chiếm ưu thế.

Oxytocin - một hormone có ở cả hai giới, do vùng dưới đồi thị bài tiết và lưu giữ ở thùy sau tuyến yên (có cấu trúc giải phẫu liền nhau, ở mặt dưới não), chi phối não trước những hành vi, cảm xúc… có liên quan đến tình yêu, tình dục, vì thế gọi là “hormone tình yêu”.

Nam giới có lượng nhỏ Oxytocin, nhưng ở nữ là lượng lớn. Cường độ chi phối mạnh mẽ của Oxytocin nhiều khi làm cho người phụ nữ không còn đủ tỉnh táo để đánh giá mức độ trung thực của người mình yêu, bởi bị cảm xúc hạnh phúc và gần gũi lấn át.

Vì vậy sự hấp dẫn ban đầu có thể chưa phải là tình yêu. “Yêu từ cái nhìn đầu tiên”, cảm xúc đó nhiều khả năng là ham muốn và thường không duy trì được lâu.

“Tình yêu sét đánh” không phải là bằng chứng cho thấy bạn đã tìm đúng người, nó nghiêng nhiều hơn về hấp dẫn và ham muốn thể chất hơn là một tình yêu trường tồn.

Khi bạn bị hấp dẫn bởi một người khác giới, trải nghiệm sẽ làm cho tình yêu tiến triển theo thời gian, cho đến khi mà bạn bắt đầu yêu tâm hồn và giá trị của con người ấy.

Tình yêu đích thực không chỉ là sự hấp dẫn và ham muốn tình dục. Bởi những chi phối của hormone đưa đến hấp dẫn và ham muốn hoàn toàn là câu chuyện của bản năng và nếu chỉ dựa trên bản năng chắn chắn sẽ đưa đến một hôn nhân thất bại, cho dù tình dục là quan trọng số một trong tình yêu.

Điều cần phải có là nhận thức rạch ròi giữa hấp dẫn, ham muốn và gắn bó, nghĩa là phải biết mình đang ở mức nào…

Thế mà các bạn trẻ bây giờ có khi chỉ gặp nhau trong một buổi giao lưu, picnic…, vừa cảm nhau đã quyết định làm đám cưới rất nhanh, có khi còn cho đó là “định mệnh” của đời mình!

Vội vàng bước vào cuộc sống hôn nhân khi thiếu thốn kỹ năng sống, chưa chuẩn bị tốt tâm lý, điều kiện kinh tế và những nhận thức cần phải có khi thành gia thất. Liệu đã có ý thức gánh vác trách nhiệm việc sinh đẻ, nuôi dạy con; trách nhiệm với gia đình và họ hàng hai bên hay “em lấy anh em chỉ biết anh thôi”?

Khi yêu có thể lãng mạn, ru với gió, nhưng khi đã lập gia đình thì việc giữ lửa tình yêu cùng với trách nhiệm sẽ làm cho tổ ấm đầy ắp tình người và vì thế mà bền chặt.

Người Việt coi gia đình là giá trị quan trọng hàng đầu, cũng đúng thôi bởi mọi gia đình bền vững sẽ quyết định sự phát triển bền vững của xã hội. Gia đình truyền thống “tứ đại đồng đường” là đặc thù văn hóa phương Đông mà phương Tây không còn, nhiều thế hệ chung sống trong một nếp nhà, che chở, thương yêu, nương tựa vào nhau, luôn gìn giữ các giá trị đạo đức, gia phong, tôn ti trật tự; văn hóa, tập quán, nghi lễ truyền thống.

Trong các giá trị đạo đức, chung thủy là một trong số những giá trị được coi trọng nhất trong quan hệ hôn nhân, gia đình.

Tất nhiên, người ta vẫn phải đoạn tuyệt những cuộc hôn nhân đày đọa, sau khi đã hết cách cứu vãn, để xóa bỏ ràng buộc bất hạnh, đi tìm một phương trời mới và cũng để con trẻ đỡ tổn thương hơn nữa, cho dù cha mẹ ly hôn đã là một sang chấn tâm lý lớn nhất ngay đầu đời của chúng!

Liệu trước khi đặt bút ký vào tờ đăng ký kết hôn có bao nhiên bạn trẻ đã ý thức đầy đủ về một gia đình?

Ngày xưa thì “một mái lều tranh, hai trái tim vàng” nhưng giới trẻ bây giờ khó mà “tiêu hóa” được triết lý này. Ấy thế mà có bạn gái đã 30 tuổi, giỏi nghề trang điểm, nhưng khăng khăng không chịu mở cửa hàng để đứng chủ, trong khi chàng người yêu 36 tuổi nói sẽ lo vay đủ tiền để thuê cửa hàng. Chị chàng vẫn thích làm tự do, ai gọi thì đi, thụ động, bấp bênh và tất nhiên thu nhập cũng chờ khách gọi. Đáng ra thì phải “chung lưng đấu cật”, bởi anh chàng kia thu nhập cũng chỉ ba cọc ba đồng…

Về chuyện gánh vác, chia sẻ gia đình cũng phải đả phá cái lối nghĩ “phụ nữ phải giỏi việc nước, đảm việc nhà” của những đức ông chồng chỉ biết đi làm, về nhà thì ngồi xem truyền hình hoặc gảy điện thoại, mặc vợ tối mặt vì những việc không tên!

Giới trẻ ngày càng đề cao tự do cá nhân và không ít bạn trẻ có “cái tôi” quá lớn đến mức không thể nhận ra những sai lầm của mình. Con người ai cũng có quyền và phải khẳng định bản ngã của riêng mình. Người khác nhận thấy bản ngã đó từ đạo đức, lối sống trong đó không thể thiếu cách đối nhân xử thế, cùng với hành vi, tác phong…

Thế nhưng không ít bạn trẻ bây giờ thể hiện cái tôi rất vị kỷ, yêu mình nhất mực nhưng có khi lại không thấu hiểu, cảm thông, không động viên bạn đời và “giỏi” nhất là đòi hỏi, hưởng thụ…, trong khi chưa làm được là bao cho gia đình, dòng họ, nói gì đến xã hội.

“Cái tôi” thì to quá nhưng chữ “nhẫn” ở đời lại chưa học được, cộng với thiếu khả năng giải quyết mâu thuẫn phát sinh trong hôn nhân, không có “cam kết” tinh thần trong quan hệ vợ chồng, thiếu kỹ năng đối thoại…, vì thế từ những mâu thuẫn rất nhỏ như tự ái, bất đồng với bố mẹ hai bên, chưa thống nhất cách dạy con hoặc kinh tế hơi khó khăn… đã đưa nhau ra Tòa!

Người xưa ca dao rằng: “Chồng em áo rách em thương. Chồng người áo gấm, xông hương mặc người”, ngoài biểu lộ thủy chung còn nói lên tính hướng nội của gia đình,

Ngày nay hội nhập càng rộng, sâu làm con người có xu thế hướng ngoại.Người hướng ngoại thường thích thể hiện “cái tôi” và trọng hình thức, quan hệ rộng nhưng nhiều bạn xã giao mà ít tâm giao, lấy động lực từ đám đông nên thường bị chi phối cảm xúc bởi người khác, khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc bản thân.

Đây là một trong những nguyên nhân của ngoại tình…

Phải thừa nhận rằng thời hiện đại ngày nay việc giữ cho tình yêu, hôn nhân gia đình bền vững khó hơn nhiều so với ngày xưa. Tuy nhiên, ngày nay ly hôn nhiều và nhanh quá, lại có nhiều lý do rất nông cạn, “trẻ con” - điều đó phải “tiên trách kỷ” tức là trách cái bản ngã!

Dễ dãi hẹn hò, nhưng tìm hiểu nhau hời hợt, thiên về cảm xúc, đơn giản hóa hôn nhân sẽ đưa đến nhiều cuộc ly hôn đơn giản hóa đến mức như bỏ một món đồ.

Đáng tiếc là có những luồng tư tưởng học theo lối Tây phương cổ súy cho ly hôn, coi đó là sự giải thoát. Những ai đó có cách nghĩ này nên nhớ chúng ta là văn hóa Đông phương và gia đình là một tế bào của xã hội.

Không kể những cuộc ly hôn với lý do chấp nhận được, còn lại có thể bạn bất chấp chuyện danh dự cá nhân, thất bại cuộc đời, tai tiếng cho gia đình, dòng họ…, nhưng nhất thiết phải nghĩ đến lũ trẻ. Chúng đâu có lỗi gì mà bị đẩy vào đau khổ, lo lắng, căng thẳng, tâm trạng trở lên thất thường, dễ nổi nóng khi bố mẹ ly hôn? Xa hơn là khó khăn trong các mối quan hệ xã hội, học hành sa sút, hoặc rối loạn hành vi, tác phong; nghiêm trọng hơn là lạm dụng chất gây nghiện và trầm cảm!

Nghĩa là các bạn đã trao cho xã hội một “sản phẩm lỗi”!

Trẻ em luôn là nạn nhân của ly hôn.

Tổ chức độc lập điều tra dân số và nhân khẩu học (World Population Review - WPR) thống kê tháng 5/2023, xếp hạng 10 nước có tỷ lệ ly hôn cao nhất thế giới là Maldives, Kazakhstan, Nga, Belarus, Bỉ, Moldova, Trung Quốc, Cuba, Ukraine, Đan Mạch và 10 nước có tỷ lệ ly hôn thấp nhất là Sri Lanka, Guatemala, Việt Nam, Saint Vincent và Grenadines (ở Caribe), Peru, Nam Phi, Chile; Colombia, Ireland, Malta, Panama.Tuy nhiên, với đà ly hôn đang tăng này thì chả mấy mà Việt Nam “thăng hạng”!