Thứ sáu 29/03/2024 12:30

Bài chòi ngày Tết

Kinh tế - Xã hội - TRẦN ĐĂNG

Như một thông lệ từ ngàn xưa, chừng 30-40 năm trước, hễ Tết đến, cùng với các trò chơi dân gian khác, thế nào cũng có hội bài chòi. Đây cũng là dịp để các làng quê phô diễn những tinh hoa văn hóa văn nghệ của làng mình. Trong đó, nổi bật nhất là tài nghệ của anh Hiệu - một M.C ngày đó.

Tôi còn nhớ câu ca dao bà tôi vẫn thường hay hát mỗi dịp cận Tết: “Ba mươi mùng một dựng nêu/ Ông trùm đánh mõ miệng kêu bớ làng”. Ông trùm - người cao tuổi và có uy tín trong làng gõ mõ cho dân trong làng biết là một năm mới bắt đầu. Cây nêu được dựng lên ngày đầu năm cho đến mùng 7 tháng Giêng thì hạ xuống. Đây cũng là thời gian các hội bài chòi phô diễn ở các sân đình.

Các bô lão ở làng, khăn đóng áo dài, tiến hành các nghi lễ mở đầu cho một năm mới. Kết thúc nghi lễ cũng là lúc những tiếng trống khai hội vang lên. Anh Hiệu xướng câu mở màn: “Tối hôm qua tui đi ra gò/ Thấy anh thương chị bốn cái giò tréo ngoe/ Bà con cô bác lắng nghe/ Hội bài chòi đã mở câu hò vè vang lên”.

Bài chòi ngày Tết
Anh Hiệu (bìa phải) trong hội bài chòi. Ảnh: Trần Đăng.

M.C ở các sân đình

Ở vùng Quảng Nam, Quảng Ngãi có câu ca dao rất ám ảnh: “Rủ nhau đi đánh bài chòi/ Để cho con khóc đến lòi rún ra”. Còn ở Bình Định thì: “Tết về nhàn rỗi phải chơi/Bài chòi mộ điệu nơi nơi chào mừng/Kẻ kêu người hú tưng bừng/Nghe tiếng trống giục tay bồng con thơ/Mặc cho đụng bụi đụng bờ/Để coi năm mới anh Hiệu hô câu gì”.

Điều khiến người mẹ trẻ kia quên cả con nhỏ để nó khóc đến “lòi rún ra” như thế, còn bà mẹ trẻ nọ thì hễ nghe tiếng trống giục là bế bồng con thơ, ba chân bốn cẳng chạy cho kịp giờ khai hội như thế, hẳn không phải là vì mê cờ bạc mà là muốn được đắm mình vào cái không khí của hội bài chòi, nói trắng ra là mê… anh Hiệu hát và diễn trò. “Để coi năm mới anh Hiệu hô câu gì”. Anh Hiệu trong hội bài chòi cũng na ná như các M.C bây giờ. Cuộc vui có xôm tụ hay không, phần lớn phụ thuộc vào anh M.C ở các sân đình này.

Ngày xưa ở các làng quê, sau buổi làm đồng về, những đêm trăng thanh gió mát, nam thanh nữ tú chẳng biết làm gì ngoài việc đi… hát, dĩ nhiên là không phải hát karaoke như bây giờ. Trong đám hát hố, hát đối đáp ấy, thế nào cũng xuất hiện một “nhân tài”. Anh hoặc chị này có tài ứng tác rất nhanh, phù hợp với hoàn cảnh của “đối phương”. Những cá nhân xuất sắc trong các cuộc hát đối đáp như vậy chính là những anh (chị) Hiệu tiềm tàng trong các hội bài chòi.

Tài lẻ của anh Hiệu

Xuất khẩu thành thơ là một trong những tài lẻ của anh Hiệu trong hội bài chòi, cũng là điều làm nên tính hấp dẫn của cuộc chơi. Anh tán dóc hàng trăm câu, nói liên hồi kỳ trận hàng giờ nhưng nếu những câu ấy không thành vần, thành điệu thì sức nặng của cuộc chơi sẽ giảm rất nhiều. Còn nếu tất cả những câu anh “diễn” trong hội ấy mà thành vần, theo thể thơ lục bát hoặc lục bát biến thể, thậm chí thơ 5 chữ thì cuộc vui sẽ bất tận. Người chơi sẽ “thưởng” cho anh Hiệu những tràng pháo tay không dứt. Điều này không phải ai cũng có thể làm được, kể cả những nhà thơ tài danh cũng chịu.

Bài chòi ngày Tết
Anh Hiệu mời rượu người thắng cuộc trong hội bài chòi. Ảnh: Trần Đăng.

Anh Hiệu vừa hoạt ngôn, vừa nhuần nhuyễn các thể loại thơ ca, lại vừa phải biết “cập nhật thời sự”, đặc biệt là những chuyện vừa xảy ra ở làng mình, những câu chuyện còn “nóng hôi hổi vừa thổi vừa nghe”. Anh ta dẫn dắt câu chuyện để dẫn đến tên con bài vừa rút trúng bằng những câu có vần mộc mạc nhưng ở đó ẩn chứa bao nhiêu lẽ đời, bao nhiêu bài học về đạo đức làm người. Bởi vậy, những câu mà anh Hiệu trình diễn trong hội không chỉ là những câu nói thông thường để mua vui chốc lát mà những câu như thế khiến người nghe phải ngẫm ngợi. Tính hấp dẫn, mê dụ từ anh Hiệu trong hội bài chòi chính là chỗ này.

Sự uyển chuyển của những câu thai

Câu thai là câu được xướng lên trong hội bài chòi để chỉ tên một con bài. Nếu như hội bài chòi buổi sơ khai, anh Hiệu bốc con bài nào thì chỉ hô tên của nó mà thôi. Thí dụ con tứ cẳng thì anh chỉ hô: “Đây là con tứ cẳng”. Ai có con tứ cẳng ở các chòi thì giơ lên. Nhưng chỉ hô mỗi cái tên con bài như thế thì sẽ đơn điệu và nhàm chán ngay. Để cuộc chơi thêm phần hồi hộp, anh Hiệu buộc phải lấy trong ca dao tục ngữ hoặc sáng tác ra các câu vè, câu thơ tương ứng với tên con bài. Chẳng hạn đây là câu thai tương ứng với con nhứt trò:

Không ngon thì cũng bánh ít lá gai

Dù anh có dại cũng trai học trò

Hoặc con bát bồng:

“Em ơi! chầu rày đã có trăng non

Để anh lên xuống có con em ẵm bồng”

Câu thai ấy không chỉ là để nói về con bát bồng - có dính đến chữ “ẵm bồng”, cái tài của anh Hiệu ở đây còn là việc “tán gái” quá dẻo nữa. Không uốn éo vòng vo, anh ta nói thẳng luôn thời điểm “trăng non” cho bên kia biết là anh ta đi đêm không sợ… ma, không sợ vấp ngã vì tối trời nữa. Và táo bạo hơn là không chỉ tán suông mà… anh ta còn tặng cho đứa con nữa đấy! Bạo miệng bạo mồm không chê vào đâu được nhưng “đàng gái” cũng rất khó trách chàng là sàm sỡ sỗ sàng. Những tràng pháo tay tán thưởng của người chơi hội bài chòi vang lên cũng nhờ những câu như thế.

Bài chòi ngày Tết
Trẻ con cũng tham gia chơi bài chòi. Ảnh: Trần Đăng.

Từ chỗ hát các câu thai ấy lên miễn sao có dính một chữ đến con bài đang có trong tay, anh Hiệu tiến thêm một bước, có vẻ nhuốm màu “tượng trưng” hơn:

“Tối qua tui đi ra gò

Thấy anh thương chị bốn cái giò tréo ngoe (con “tứ cẳng”)

Câu thai trên hoàn toàn không có chữ “cẳng” nào nhưng người chơi vẫn hiểu đó là con “tứ cẳng”, vì có “bốn cái giò tréo ngoe”. Sự uyển chuyển này cũng là một bước tiến của anh Hiệu khi dẫn dắt cuộc chơi. Nghe câu thai trên, lại phải khen cho anh Hiệu lần nữa. Tả cảnh sex mà rất gợi, rất hình ảnh như anh ấy, các nhà văn cũng chào thua!

Bài chòi đã được vinh danh là di sản phi vật thể của nhân loại, nhờ nó cắm rễ vào đời sống của người dân dù bài chòi ngày nay đã có những cải tiến chứ không còn nguyên bản như buổi sơ khai. Chẳng hạn như bài chòi đã có kịch bản, người diễn dưới ánh đèn sân khấu, có nội dung cốt truyện hẳn hoi. Anh Hiệu cũng lẫn vào đám đông diễn viên chứ không còn “đi chân đất” trong các sân đình một thuở nữa

Tuy nhiên, nhắc đến hội bài chòi, người dân quê vẫn cứ thích anh Hiệu chân đất. Anh đã bước vào đời sống buồn vui của họ từ bao đời nay mà không phải … phủi chân cho khỏi lấm đất!

Thói phô trương ngày Tết Thói phô trương ngày Tết

Tết là dịp mọi người đoàn tụ. Đây cũng là thời điểm, nhiều người đã rất cố gắng “gồng” để chứng minh bản thân sau ...

Xưa trò chơi dân gian đón Tết, nay đón Nguyên đán với game 4.0 Xưa trò chơi dân gian đón Tết, nay đón Nguyên đán với game 4.0

Việc chúc Tết, chơi trò chơi dân gian mỗi dịp xuân về không chỉ mang đến niềm vui, sự may mắn mà còn là nét ...

Công việc thời vụ kiếm tiền triệu/ngày cận Tết Công việc thời vụ kiếm tiền triệu/ngày cận Tết

Cận Tết Nguyên đán, nhu cầu mua sắm, tiêu dùng của người dân tăng lên. Kéo theo đó, nhiều công việc thời vụ nở rộ, ...

Chia sẻ
In bài viết

Tin cùng chuyên mục

Vinhomes Ocean Park 2 có trung tâm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đầu tiên ở Việt Nam

Kinh tế - Xã hội -

Vinhomes Ocean Park 2 có trung tâm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đầu tiên ở Việt Nam

Ngày 27/3/2024, Tập đoàn Vingroup đã ký kết thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn Y tế Well Group (Nhật Bản) để phát triển mô hình Trung tâm Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cao cấp tại Việt Nam.

PVcomBank mang yêu thương đến các hoàn cảnh khó khăn tại tỉnh Lào Cai

Kinh tế - Xã hội -

PVcomBank mang yêu thương đến các hoàn cảnh khó khăn tại tỉnh Lào Cai

Với tinh thần tương thân tương ái, vừa qua, Đoàn Thanh niên Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) đã tổ chức chương trình từ thiện “Xuân tình nguyện 2024” để thăm hỏi, động viên và trao quà đến các em học sinh nghèo, các hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn tại xã Nậm Chảy, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai.

Đánh giá Haval H6 hybrid: Công nghệ ổn, vận hành cần cải thiện nhiều

Kinh tế - Xã hội -

Đánh giá Haval H6 hybrid: Công nghệ ổn, vận hành cần cải thiện nhiều

Thành viên Hội đồng Giám khảo XE CỦA NĂM 2024 đánh giá Haval H6 gây ấn tượng với thiết kế bên ngoài cũng như công nghệ trang bị cho xe, nhưng chưa thấy thuyết phục ở khả năng vận hành.

Giám khảo đánh giá 8 tiêu chí chấm điểm danh hiệu XE CỦA NĂM 2024

Kinh tế - Xã hội -

Giám khảo đánh giá 8 tiêu chí chấm điểm danh hiệu XE CỦA NĂM 2024

Bộ 8 tiêu chí chấm điểm danh hiệu XE CỦA NĂM 2024 có nhiều sự thay đổi so với năm 2023 với mục tiêu hướng tới mối quan tâm của người tiêu dùng.

Ban tổ chức XE CỦA NĂM 2024 giải đáp thắc mắc

Kinh tế - Xã hội -

Ban tổ chức XE CỦA NĂM 2024 giải đáp thắc mắc

Ban tổ chức XE CỦA NĂM 2024 giải đáp các thắc mắc đến từ đại diện các tờ báo lớn, các đơn vị truyền thông và một số đại diện hãng xe tại Việt Nam.

Bentley Continental GT Azure V8 đầu tiên về Việt Nam

Kinh tế - Xã hội -

Bentley Continental GT Azure V8 đầu tiên về Việt Nam

Chiếc Bentley Continental GT Azure V8 đầu tiên về Việt Nam là phiên bản giới hạn MY24 duy nhất được phân phối chính hãng.

Bản tin công nhân: Hàng hoá đua nhau tăng giá trước tăng lương Bản tin công nhân

Bản tin công nhân: Hàng hoá đua nhau tăng giá trước tăng lương

Bản tin công nhân ngày 28/3/2024 gồm những nội dung chính sau: Hàng hoá đua nhau tăng giá trước tăng lương; Nhà trọ công nhân - người ưu tiên giá rẻ, người chọn an ninh; Hòa Bình: Thêm khu công nghiệp, cơ hội việc làm cho hành nghìn người...

Đề xuất hai phương án mới nhất về rút bảo hiểm xã hội một lần Tôi công nhân

Đề xuất hai phương án mới nhất về rút bảo hiểm xã hội một lần

Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội đã có báo cáo một số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) (sửa đổi), sẽ cho ý kiến tại hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách. Trong đó đưa ra 2 phương án về rút BHXH một lần.

Talk Công đoàn: Kêu gọi nguồn lực chăm lo đoàn viên thì không có gì ngại Talk Công đoàn

Talk Công đoàn: Kêu gọi nguồn lực chăm lo đoàn viên thì không có gì ngại

Đồng chí Vàng A Lả - Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Sơn La chia sẻ trên Talk Công đoàn về việc kêu gọi các nguồn lực để chăm lo cho đoàn viên và người lao động.

Thể lệ cuộc thi về Fanpage công đoàn cơ sở ngành Dệt May Việt Nam Infographic

Thể lệ cuộc thi về Fanpage công đoàn cơ sở ngành Dệt May Việt Nam

Công đoàn Dệt May Việt Nam vừa ban hành Kế hoạch tổ chức Cuộc thi xây dựng và quản trị Fanpage Công đoàn cơ sở năm 2024.
Bản tin công nhân: Hà Nội dừng giải quyết bảo hiểm thất nghiệp trực tiếp tại 13 sàn vệ tinh Bản tin công nhân

Bản tin công nhân: Hà Nội dừng giải quyết bảo hiểm thất nghiệp trực tiếp tại 13 sàn vệ tinh

Bản tin công nhân ngày 27/3 gồm những nội dung chính sau: Hà Nội dừng giải quyết bảo hiểm thất nghiệp trực tiếp tại 13 sàn vệ tinh; Vì sao thẻ BHYT mẫu mới không ghi ngày hết hạn sử dụng? Trả lương “chín chữ số” mỗi tháng, doanh nghiệp vẫn “đỏ mắt” tìm nhân lực...

Tổng LĐLĐ Việt Nam và Tổng Công đoàn Mông Cổ thúc đẩy hợp tác vì người lao động Video

Tổng LĐLĐ Việt Nam và Tổng Công đoàn Mông Cổ thúc đẩy hợp tác vì người lao động

Chiều ngày (19/3), tại trụ sở Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam, đã diễn ra Hội đàm giữa Tổng LĐLĐ Việt Nam và Tổng Công đoàn Mông Cổ nhằm thúc đẩy hợp tác vì người lao động.

Đọc thêm

Điều hòa phế liệu tràn lan - làm sao để giải quyết?

Kinh tế - Xã hội -

Điều hòa phế liệu tràn lan - làm sao để giải quyết?

Theo Gree Việt Nam, để giải quyết tình trạng điều hòa phế liệu tràn lan ngoài thị trường, cần lựa chọn đúng sản phẩm và sử dụng thật hiệu quả, xử lý rác thải điều hòa đúng cách.

Trực tiếp lễ ra mắt bán tải điện VinFast VF Wild tại triển lãm ô tô Bangkok

Kinh tế - Xã hội -

Trực tiếp lễ ra mắt bán tải điện VinFast VF Wild tại triển lãm ô tô Bangkok

Toàn bộ buổi lễ ra mắt thương hiệu xe điện Việt Nam VinFast, đặc biệt là chiếc bán tải điện VF Wild, tại Bangkok International Motorshow, được tường thuật trực tiếp ngay lúc này.

Đại lý giảm giá xe Mercedes-AMG GLE 53 Coupe tới 1 tỷ đồng

Kinh tế - Xã hội -

Đại lý giảm giá xe Mercedes-AMG GLE 53 Coupe tới 1 tỷ đồng

Mới đây, một đại lý Mercedes-Benz Việt Nam ở TP. HCM đã bất ngờ giảm giá xe Mercedes-AMG GLE 53 4MATIC+ Coupe gấp đôi so với chính sách của hãng.

Diễn viên Hoàng Hà chia sẻ hành trình chữa lành và con đường phát triển sự nghiệp

Kinh tế - Xã hội -

Diễn viên Hoàng Hà chia sẻ hành trình chữa lành và con đường phát triển sự nghiệp

Diễn viên Hoàng Hà mở lòng về hành trình của mình - từ những khó khăn đến thành công rực rỡ. Qua đó, cô nàng đã chia sẻ 2 điều giúp bản thân thay đổi và cũng là bước đệm cho sự nghiệp đầy tiềm năng của mình.

Thêm 1 khách hàng của HDBank bất ngờ thành tỷ phú

Kinh tế - Xã hội -

Thêm 1 khách hàng của HDBank bất ngờ thành tỷ phú

HDBank đã tìm ra chủ nhân của 10 sổ tiết kiệm trong Chương trình "Khai xuân đắc lộc, năm mới phát tài". Một nam khách hàng trúng thưởng 1 tỷ đồng.

Kia Seltos giá 599 triệu đồng: giảm để cạnh tranh Mitsubishi Xforce, Hyundai Creta

Kinh tế - Xã hội -

Kia Seltos giá 599 triệu đồng: giảm để cạnh tranh Mitsubishi Xforce, Hyundai Creta

Kia Seltos phiên bản mới vừa chính thức ra mắt thị trường Việt Nam với những thay đổi về diện mạo và trang bị, đi kèm giá bán 599 triệu đồng.

“Đảo tỷ phú” Vinhomes Royal Island có gì mà vừa ra mắt đã khiến thị trường chấn động?

Kinh tế - Xã hội -

“Đảo tỷ phú” Vinhomes Royal Island có gì mà vừa ra mắt đã khiến thị trường chấn động?

Ngay khi vừa ra mắt chính thức trên nền tảng Vinhomes Market, “siêu phẩm” Thành phố đảo Hoàng Gia Vinhomes Royal Island (Hải Phòng) đã gây chấn động thị trường bởi chính sách bán hàng “độc - lạ” cùng sức hút từ không gian sống thượng lưu ngang tầm thế giới và cơ hội “vàng ròng” với giới đầu tư.

Điểm danh những mẫu ô tô gầm cao sắp trình làng khách Việt

Kinh tế - Xã hội -

Điểm danh những mẫu ô tô gầm cao sắp trình làng khách Việt

Những mẫu ô tô gầm cao sắp trình làng đến từ các thương hiệu Ford, Hyundai, Santa Fe, trong đó nhiều sản phẩm được thị trường hào hứng.

Vietcombank thông tin về khách hàng tại Bắc Ninh bị lừa đảo

Kinh tế - Xã hội -

Vietcombank thông tin về khách hàng tại Bắc Ninh bị lừa đảo

Vietcombank vừa thông tin về trường hợp khách hàng cung cấp thông tin theo hướng dẫn của đối tượng lừa đảo và bị chiếm đoạt tiền trên tài khoản.

Bỏ giấy phép lái xe hạng B2, có phải đi làm lại không?

Kinh tế - Xã hội -

Bỏ giấy phép lái xe hạng B2, có phải đi làm lại không?

Dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ sắp tới bỏ giấy phép lái xe hạng B2, A2, A3,… Vậy người dân có phải đi làm lại giấy phép lái xe không?