Học để đổi đời – Công nhân với tinh thần học tập suốt đời

Và trong lời hiệu triệu ấy, hình ảnh người công nhân hiện lên như một biểu tượng sống động của sự bền bỉ, của khát vọng vươn lên giữa nhịp sống tất bật của đời thường. Họ là những người đang giữ nhịp cho guồng quay công nghiệp hóa, là những đôi tay ngày đêm cần mẫn trên dây chuyền sản xuất, nhưng đồng thời cũng là những trái tim biết mơ ước, những khối óc không ngừng tìm kiếm tri thức để đổi thay số phận.

Tháng 9.2024, Tổng LĐLĐ Việt Nam và Hội khuyến học Việt Nam tổ chức ký Chương trình phối hợp về đẩy mạnh học tập suốt đời. Ảnh: Hải Nguyễn.

Học tập suốt đời đối với người công nhân không phải là những lý thuyết cao siêu trong sách vở. Đó có thể là buổi tối miệt mài bên cuốn sách học nghề sau một ca làm mệt nhọc, là lớp học tiếng Anh buổi cuối tuần trong một khu trọ chật hẹp, là những lần ngồi lắng nghe chuyên gia nói về công nghệ mới rồi âm thầm ghi chép. Đó là sự kiên trì vượt qua mọi rào cản – từ tuổi tác, hoàn cảnh, đến điều kiện sống – để giữ cho mình một ngọn lửa học hỏi chưa từng lụi tàn.

Trong hành trình vươn lên ấy, tổ chức Công đoàn chính là người đồng hành thân thiết, là nơi chắp cánh cho những ước mơ học tập thầm lặng ấy trở thành hiện thực. Bởi học không chỉ để làm việc tốt hơn, mà còn để sống đẹp hơn, để mỗi công nhân hôm nay không chỉ là người lao động thuần túy, mà còn là chủ nhân đích thực của một tương lai đầy tri thức và nhân văn.

Giữa guồng quay gấp gáp của chuyển đổi số, giữa thách thức về tự động hóa và công nghệ thay thế con người, tinh thần học tập suốt đời chính là chiếc “áo giáp” vững vàng nhất giúp công nhân không bị bỏ lại phía sau. Mỗi người công nhân học tập hôm nay không chỉ để mưu sinh, mà còn đang góp phần làm nên một nước Việt Nam giàu mạnh bằng chính đôi tay, trí tuệ và khát vọng đổi đời của mình.

Công nhân và thực trạng học tập suốt đời hiện nay

Thực tế cuộc sống cho thấy, giữa nhịp sống hối hả nơi các khu công nghiệp, giữa bộn bề mưu sinh trong những ca làm kéo dài từ sáng đến tối muộn, tinh thần học tập suốt đời của người công nhân vẫn đang âm thầm thắp lên – nhưng không phải không có những chông chênh.

Không ít công nhân sau khi tốt nghiệp phổ thông, thậm chí mới chỉ học xong THCS, đã rời ghế nhà trường để mưu sinh. Đối với họ, việc học dường như đã khép lại từ sớm, nhường chỗ cho những lo toan cơm áo, cho những tháng ngày lặp đi lặp lại với những thao tác quen thuộc trên dây chuyền sản xuất. Cái vòng quay công việc - về nhà - ca tiếp theo khiến cho việc học trở thành điều xa xỉ. Họ muốn học, nhưng thiếu thời gian. Họ khao khát vươn lên, nhưng thiếu điều kiện. Họ có ước mơ, nhưng không biết bắt đầu từ đâu.

Nhiều người lao động vẫn mang trong mình suy nghĩ rằng “học là chuyện của tuổi trẻ”, rằng “chỉ cần chăm chỉ làm là đủ”. Nhưng họ không biết rằng, thế giới đang thay đổi từng ngày. Máy móc thông minh hơn. Công nghệ tinh vi hơn. Những vị trí lao động giản đơn, lặp lại – vốn là thế mạnh của công nhân – đang dần bị thay thế. Nếu không học, không nâng cao tay nghề, không cập nhật kiến thức, họ sẽ bị chính dòng chảy công nghệ ấy đẩy ra bên lề.

Công nhân tham gia Hội thi thợ giỏi - Ảnh: Hoàng Nhung.

Bên cạnh đó, hệ thống đào tạo nghề và học tập suốt đời dành cho công nhân tuy đã có bước tiến, nhưng vẫn chưa thực sự đáp ứng đủ về tính linh hoạt, về điều kiện tiếp cận. Các lớp học cho công nhân chưa phổ biến ở nhiều nơi, thời gian tổ chức chưa phù hợp với ca kíp làm việc, tài liệu học tập chưa sát thực tế, thiếu môi trường hỗ trợ học từ xa, học qua công nghệ. Không ít người lao động muốn học nhưng “không biết học gì, học ở đâu, học như thế nào”.

Tuy nhiên, trong bức tranh ấy vẫn sáng lên những gam màu hy vọng. Ở Bình Dương, anh Trần Văn Trí – một công nhân kỹ thuật tại một khu công nghiệp – đã tự mày mò học lập trình điều khiển máy CNC trên YouTube. Nhờ nỗ lực ấy, anh được chuyển lên làm tổ trưởng kỹ thuật, lương tăng gần gấp đôi. Ở Bắc Ninh, chị Nguyễn Thị Yến – một công nhân ngành điện tử – dù đã ngoài 35 tuổi, vẫn đăng ký học lớp tiếng Nhật vào buổi tối do công đoàn tổ chức, với mong muốn có cơ hội làm việc trong các tổ sản xuất cao cấp hơn, giao tiếp được với chuyên gia nước ngoài.

Những tấm gương như vậy không hiếm. Có người học để được đề bạt, có người học để dạy lại cho đồng nghiệp, có người học chỉ đơn giản vì muốn làm gương cho con. Điều đó cho thấy, trong mỗi công nhân đều có một “người học trò” chưa từng tắt lửa. Vấn đề là xã hội có đủ điều kiện để thắp sáng ngọn lửa ấy hay không.

Trong dòng chảy của xã hội tri thức, học tập suốt đời đã trở thành đòi hỏi tất yếu. Đối với công nhân – những người đang gánh vác phần lớn lực lượng lao động trực tiếp trong nền kinh tế – tinh thần học tập ấy lại càng cấp thiết. Bởi mỗi bước tiến của người công nhân hôm nay, là một viên gạch dựng xây tương lai của nền sản xuất hiện đại ngày mai.

Học tập suốt đời – con đường thoát nghèo, phát triển bản thân của công nhân

Trong hành trình nhiều nỗi lo toan của đời sống công nhân, học tập suốt đời không chỉ là một khát vọng cao đẹp, mà còn là chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa đổi thay. Học để không tụt hậu, học để vươn lên, học để làm chủ chính mình – đó là những lý do chân thực, giản dị nhưng đầy sức mạnh để nhiều công nhân âm thầm bước vào hành trình học tập mỗi ngày.

Anh Nguyễn Văn Tâm – một công nhân ngành lắp ráp tại khu công nghiệp Thăng Long – từng chỉ là lao động phổ thông với mức lương trung bình. Nhưng nhờ tham gia lớp học kỹ năng quản lý tổ chức do công đoàn phối hợp cùng trung tâm dạy nghề tổ chức, anh dần được tin tưởng giao việc kiểm tra chất lượng. Sau ba năm kiên trì tự học thêm về kiểm soát quy trình sản xuất, anh được bổ nhiệm làm tổ trưởng – một vị trí mà trước kia anh chưa từng dám nghĩ đến.

Còn chị Trần Thị Hương – một công nhân may ở Nam Định – sau mỗi ca làm, lại cặm cụi học tiếng Hàn qua ứng dụng trên điện thoại cũ. Chị chia sẻ rằng, chị không học để đi Hàn Quốc làm việc, mà đơn giản vì muốn hiểu các dòng chỉ dẫn trên máy may nhập khẩu mới. Từ một người thao tác chậm, nay chị là một trong những công nhân thao tác nhanh và chính xác nhất phân xưởng.

Những câu chuyện như vậy không chỉ cho thấy nỗ lực cá nhân, mà còn phản ánh một sự chuyển mình âm thầm trong nhận thức: học không còn là điều xa xỉ. Đối với người công nhân, tri thức giờ đây là thứ giúp họ đứng vững trong cơn sóng thay đổi của công nghệ, là vũ khí để họ nâng cao giá trị bản thân trong mắt quản lý, đồng nghiệp – và cả trong chính gia đình họ.

Không chỉ vậy, học tập suốt đời còn giúp công nhân xây dựng lòng tự trọng và truyền cảm hứng cho thế hệ tiếp theo. Khi người cha, người mẹ vẫn miệt mài học giữa đêm khuya, con cái sẽ học được bài học lớn nhất về sự kiên trì và tinh thần vượt khó. Ở khu nhà trọ xã Đông Hòa (Dĩ An, Bình Dương), nhiều em nhỏ bắt đầu học tốt hơn chỉ vì thấy mẹ cha mình đang học kế toán, học tin học, học nghề mới để mong có tương lai tốt đẹp hơn.

Học để thoát nghèo, để tự tin, để nắm bắt cơ hội và để biết rằng mình xứng đáng có một cuộc sống tốt hơn – đó là hành trình không dễ, nhưng hoàn toàn khả thi. Khi mỗi công nhân chọn học, là họ đã chọn cho mình một cách sống tích cực, một tương lai có định hướng rõ ràng. Và khi hàng triệu công nhân cùng nhau học tập, đất nước sẽ có một lực lượng lao động vừa cần cù, vừa trí tuệ – đủ sức đưa nền kinh tế tiến lên trong kỷ nguyên tri thức và đổi mới.

Tổ chức Công đoàn – người bạn đồng hành trên hành trình tri thức của công nhân

Giữa hành trình đầy thử thách của công nhân trên con đường học tập suốt đời, tổ chức Công đoàn chính là người bạn đồng hành bền bỉ và tận tâm nhất. Không chỉ bảo vệ quyền lợi, tổ chức Công đoàn còn là nơi chắp cánh cho những khát vọng học tập tưởng chừng xa vời trở thành hiện thực, là chiếc cầu nối giữa tri thức và người lao động.

Ở nhiều khu công nghiệp, những lớp học buổi tối được mở ra ngay tại nhà văn hóa công nhân, dưới ánh sáng vàng dịu của những bóng đèn tiết kiệm điện. Những công nhân ban ngày tất bật với máy móc, tối lại trở thành học viên của lớp kỹ năng mềm, kỹ năng số, tin học văn phòng, tiếng Anh giao tiếp. Nhờ sự hỗ trợ của Công đoàn, họ được học miễn phí hoặc với chi phí rất thấp, được hướng dẫn tận tình bởi những giảng viên đến từ các trung tâm giáo dục nghề nghiệp hoặc chính các cán bộ công đoàn đã qua đào tạo. Những lớp học ấy không chỉ dạy chữ, mà còn truyền cảm hứng – giúp công nhân hiểu rằng: “Mình cũng có thể tiến xa hơn.”

Tại Khu công nghiệp Bắc Thăng Long (Hà Nội), mô hình “Tủ sách công nhân” do Công đoàn cơ sở triển khai đã thu hút hàng trăm lượt công nhân mỗi tháng. Không gian đọc tuy nhỏ nhưng luôn ấm áp tình người, nơi mỗi trang sách mở ra một thế giới mới, nơi những cuốn sách về kỹ năng nghề, pháp luật lao động, kỹ năng sống, công nghệ… được đặt trang trọng bên cạnh những cuốn truyện văn học nhẹ nhàng. Chị Nguyễn Thị Hoa – một công nhân may 38 tuổi, từng chia sẻ: “Ngày trước, tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ đọc sách, nhưng nhờ công đoàn giới thiệu, tôi đã tìm được niềm vui mỗi buổi trưa nghỉ ngơi. Nhờ những cuốn sách ấy, tôi học cách làm việc nhóm, hiểu thêm về quyền lợi lao động và bắt đầu học thêm tiếng Anh qua mạng.”

Công nhân lao động được quan tâm nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp qua thực hiện Đề án “Đẩy mạnh các hoạt động học tập suốt đời trong công nhân lao động tại các doanh nghiệp đến năm 2020”. Ảnh: Thu Hạnh.

Ở tỉnh Đồng Nai, nơi có hàng trăm nghìn công nhân làm việc trong các khu công nghiệp, Liên đoàn Lao động tỉnh đã phối hợp với các trường cao đẳng nghề tổ chức các lớp đào tạo ngắn hạn về sửa chữa điện dân dụng, tin học, tiếng Nhật, tiếng Hàn – giúp công nhân có thêm nghề phụ, tăng cơ hội việc làm, hoặc thậm chí chuyển đổi nghề khi cần thiết. Những lớp học này được bố trí linh hoạt vào buổi tối hoặc cuối tuần, đáp ứng đúng nhịp sống công nghiệp và mang đến giá trị thiết thực, cụ thể.

Không chỉ dừng lại ở việc tổ chức lớp học, các cấp Công đoàn còn phát động các phong trào thi đua “Công nhân giỏi”, “Công nhân sáng tạo”, “Người thợ tự học tiêu biểu”… để tôn vinh những người lao động không ngừng học hỏi, sáng tạo trong công việc. Những tấm gương như anh Trần Văn Trí – một công nhân kỹ thuật tại Khu công nghiệp VSIP (Bình Dương) – đã tự học qua internet để lập trình robot, cải tiến dây chuyền sản xuất, giúp công ty tiết kiệm hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Hay chị Vũ Thị Hường – công nhân ngành giày da tại Hải Phòng – đã tự học lên cao đẳng, rồi đại học từ xa, hiện là tổ trưởng sản xuất, là người truyền cảm hứng học tập cho cả phân xưởng.

Chính từ những mô hình cụ thể, từ những con người thực sự đang thay đổi cuộc sống nhờ tri thức, Công đoàn không chỉ là nơi bảo vệ tiếng nói của người lao động, mà còn là nơi gieo mầm hy vọng – hy vọng về một ngày mai nơi người công nhân không còn bị đóng khung trong định kiến về lao động chân tay, mà là những người làm chủ tri thức, làm chủ vận mệnh của chính mình.

Khi Công đoàn đồng hành trên hành trình học tập suốt đời, tri thức không còn là điều xa xỉ, mà trở thành món quà thiết thực cho từng người lao động. Và chính điều đó tạo nên sức mạnh cộng hưởng – sức mạnh để người công nhân hôm nay không chỉ là người “làm công”, mà là người tiên phong trên hành trình đổi mới, là một phần không thể thiếu trong sự phát triển của một đất nước đang khát vọng vươn mình.

Để lan tỏa phong trào học tập suốt đời trong công nhân

Muốn tinh thần học tập suốt đời lan tỏa mạnh mẽ trong đội ngũ công nhân – không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành một phần tự nhiên trong đời sống lao động – thì cần một sự chung tay thật sự, từ chính sách đến tổ chức, từ doanh nghiệp đến cộng đồng, và hơn hết là từ chính mỗi người lao động.

Trước hết, cần phải bắt đầu từ sự thay đổi trong nhận thức. Học không phải là việc của tuổi trẻ, của giảng đường, mà là hành trình không ngừng nghỉ. Học để hiểu rõ quyền lợi của mình, học để bảo vệ bản thân, học để không trở thành “người bị bỏ lại” trong dòng chảy công nghệ. Đó là những điều công nhân cần được truyền cảm hứng để nhìn nhận một cách rõ ràng và mạnh mẽ. Mỗi tấm gương công nhân học tập để đổi đời cần được kể lại, được lan tỏa, để cộng đồng thấy rằng: học không có giới hạn, tri thức không dành riêng cho ai.

Song song với thay đổi tư duy, cần có những chính sách thiết thực để học tập suốt đời không còn là giấc mơ dang dở. Các bộ, ngành liên quan cần phối hợp xây dựng hệ thống đào tạo linh hoạt, đa dạng hình thức – từ học trực tiếp, học online, đến học nghề tại chỗ – giúp công nhân có thể học theo ca kíp, theo nhu cầu, theo khả năng. Cần có các chương trình “đào tạo kép” – vừa làm vừa học – kết hợp giữa doanh nghiệp và nhà trường, để việc học trở thành một phần trong công việc hàng ngày.

Các địa phương cần mạnh dạn xây dựng “Trung tâm học tập cộng đồng cho công nhân” tại các khu công nghiệp, khu chế xuất. Đó có thể là không gian nhỏ, nhưng trang bị internet miễn phí, có phòng đọc, tài liệu học tập, thiết bị học trực tuyến – nơi mà sau giờ làm, người lao động có thể tự học, học nhóm, học cùng con cái. Đó không chỉ là nơi cung cấp tri thức, mà còn là điểm tựa tinh thần – nơi công nhân cảm thấy mình được quan tâm, được đồng hành.

Doanh nghiệp cũng cần nhìn nhận việc tạo điều kiện cho công nhân học tập không phải là một sự “cho thêm”, mà là một khoản đầu tư. Một công nhân có kiến thức sẽ làm việc tốt hơn, sáng tạo hơn, và gắn bó lâu dài hơn. Hãy dành ra một phần ngân sách hàng năm để tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn, kỹ năng mềm, kỹ năng số, hoặc hỗ trợ học phí cho những công nhân có ý chí học tập. Hãy biến chính nhà máy, phân xưởng thành “trường học thứ hai” – nơi vừa làm, vừa học, vừa nâng mình lên mỗi ngày.

Về phía tổ chức Công đoàn, cần tiếp tục phát huy vai trò dẫn dắt bằng những sáng kiến cụ thể và sát thực tiễn. Các cuộc thi “Người lao động tự học giỏi”, “Sáng kiến nhỏ – hiệu quả lớn”, hay chương trình “Một tuần – một kỹ năng mới” có thể trở thành phong trào thường xuyên tại các nhà máy, phân xưởng. Những mô hình như “Thư viện công nhân”, “Câu lạc bộ tiếng Anh”, “Lớp học trên điện thoại thông minh” cần được nhân rộng, điều chỉnh linh hoạt theo điều kiện từng địa phương. Công đoàn cũng cần chủ động kết nối với các trường nghề, trung tâm đào tạo, doanh nghiệp công nghệ để tạo ra mạng lưới hỗ trợ học tập rộng khắp, hiệu quả và phù hợp.

Nhưng sâu xa hơn, để học tập suốt đời thực sự bén rễ trong lòng người công nhân, điều quan trọng nhất vẫn là khơi dậy bên trong họ một khát vọng – khát vọng được vươn lên, được hiểu biết hơn, được sống một cuộc đời xứng đáng. Khi đã có khát vọng, thì dù không có bàn học, họ vẫn học bên giường trọ; dù không có sách giấy, họ vẫn học qua màn hình điện thoại cũ; dù không có giáo viên trực tiếp, họ vẫn học từ đồng nghiệp, từ công việc, từ đời sống.

LĐLĐ thành phố Hà Nội biểu dương các tập thể, cá nhân điển hình trong phong trào thi đua ”Giỏi việc nước, đảm việc nhà” năm 2024.

Học tập suốt đời không phải là điều xa vời. Nó nằm trong chính từng ngày của người công nhân, nếu chúng ta cùng nhau thắp sáng nó, cùng nhau biến nó thành điều bình thường – như chính hơi thở trong cuộc sống. Bởi tri thức không chỉ giúp công nhân làm việc tốt hơn, mà còn giúp họ sống tự tin hơn, mạnh mẽ hơn và có thể mơ những giấc mơ lớn hơn. Và một dân tộc sẽ trở nên hùng mạnh khi từng người công nhân của họ mang trong tim mình một tinh thần học tập suốt đời – không mỏi mệt.

Học để làm chủ tương lai – Học để vươn mình cùng đất nước

Trong thời đại mà máy móc có thể thay thế nhiều công việc tay chân, trong một thế giới đang chuyển mình từng phút bởi công nghệ và trí tuệ nhân tạo, thì tri thức chính là “vũ khí mềm” nhưng đầy uy lực để mỗi con người khẳng định vị thế của mình. Với công nhân – những người đang giữ nhịp cho guồng quay của nền kinh tế, học tập suốt đời không còn là điều phụ trợ, mà đã trở thành yêu cầu sống còn, là con đường duy nhất để không bị tụt lại, là cánh cửa để bước vào kỷ nguyên mới với tâm thế của người làm chủ.

Tinh thần học tập suốt đời không chỉ giúp công nhân nâng cao tay nghề, cải thiện thu nhập, mà còn là hành trình làm giàu nhân cách, khơi dậy khát vọng và mở rộng giới hạn của chính mình. Khi người công nhân biết học để đổi đời, biết học để vượt lên hoàn cảnh, thì họ không còn chỉ là người làm thuê, mà là người kiến tạo giá trị – cho bản thân, cho gia đình, cho cộng đồng và cho cả quốc gia.

Sự tiến bộ của một đất nước không đo bằng những tòa nhà cao bao nhiêu tầng, mà bằng việc những người bình thường có bao nhiêu cơ hội để lớn lên trong tri thức và phẩm giá. Khi một xã hội tạo điều kiện cho người công nhân học tập – không phải học để thi, để lấy bằng, mà học để hiểu biết, để thay đổi – thì đó là một xã hội giàu nhân văn và biết lo xa cho tương lai.

Bài viết “Học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm không chỉ là lời hiệu triệu, mà còn là sự gửi gắm đầy tin tưởng: rằng mỗi người Việt Nam, trong đó có hàng triệu công nhân trên khắp các nhà máy, xí nghiệp, hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân cho sự đổi thay, nếu không ngừng học hỏi. Đó là một tầm nhìn vừa sâu sắc vừa thiết thực, đặt tri thức làm trung tâm của phát triển, và người lao động làm trái tim của sự hưng thịnh.

Chính vì thế, mỗi công nhân hôm nay, dù đang làm việc ở đâu, ở phân xưởng nào, hãy đừng ngần ngại bắt đầu một bài học mới. Hãy tin rằng, chỉ cần có ý chí, có khát vọng và có sự đồng hành của tổ chức Công đoàn, thì không có hành trình học tập nào là muộn màng, không có giấc mơ đổi đời nào là bất khả thi.

Học để làm chủ tương lai – đó không phải là khẩu hiệu, mà là một lời hứa hẹn cho một tương lai tốt đẹp hơn. Một tương lai mà ở đó, người công nhân Việt Nam không chỉ là trụ cột sản xuất, mà còn là người tiên phong trong đổi mới, sáng tạo và phát triển tri thức. Và khi ấy, dân tộc Việt Nam sẽ vươn mình mạnh mẽ không chỉ bằng sức lực, mà còn bằng trí tuệ – từ chính những con người giản dị nhất trong đời sống lao động hôm nay.

Học tập suốt đời – Động lực phát triển của giai cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam Bài viết “Học tập suốt đời” của đồng chí Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, đã ...

Học tập suốt đời – Chìa khóa đảm bảo an toàn lao động thời 4.0 Trong kỷ nguyên 4.0, khi công nghệ thay đổi chóng mặt, việc học tập suốt đời trở thành "chìa khóa vàng" để người lao động ...

Từ thực tiễn đến sáng kiến: Sức mạnh học tập suốt đời của người lao động Khi người lao động biết tự học và sáng tạo từ công việc hàng ngày, họ không chỉ bảo vệ chính mình mà còn làm ...