Trang trí nắp cống Nhật Bản: Nghệ thuật dưới những gót giày

Ảnh: Behrouz Mehri/AFP.

Lượng khách du lịch đổ về Nhật Bản mỗi lúc một tăng, thậm chí đạt mức kỷ lục vào đầu năm 2018, sau thông tin Thủ đô Tokyo giành quyền đăng cai Thế vận hội Mùa Hè năm 2020. Khách du lịch thường cảm nhận Nhật Bản theo hai vẻ hoàn toàn khác biệt: một nước Nhật nền nã, bình yên với những tán anh đào, những cổng đền đỏ thắm và tòa lâu đài cổ kính, hay một nước Nhật hiện đại, xa hoa với hàng triệu ánh đèn và nhịp chân đi hối hả.

Người Nhật Bản biến hàng ngàn chiếc nắp cống thành một chuỗi tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thu hút khách du lịch và người yêu văn hóa, nghệ thuật trên thế giới.

Bên trong nhà máy sản xuất nắp cống tại Nhật - Ảnh: AFP.

Thuyết phục dân chúng sử dụng dịch vụ công cộng

Dự án trang trí nắp cống khởi đầu từ một kế hoạch quảng bá cho hệ thống thoát nước tại Nhật Bản, nay mở rộng áp dụng cho nhiều loại hố ga công cộng khác như đường cấp điện và nước sinh hoạt. Đầu những năm 1950, các tấm kim loại đúc làm nắp cống chỉ được trang trí bằng họa tiết hình học đơn giản. Đến năm 1985, những chiếc nắp cống nghệ thuật đầu tiên ra đời, khởi đầu cho một hiện tượng văn hóa được tiếp nối đến tận ngày nay. Đó là ý tưởng của ông Yasutake Kameda – một nhân viên công chức bình thường.

Yasutake Kameda làm việc tại Bộ Xây dựng Nhật Bản đầu những năm 1980. Nhiệm vụ của ông là tìm cách thuyết phục người dân kết nối nhà họ với hệ thống thoát nước công cộng chính – tuy tốn kém nhưng cần thiết. Thời điểm đó, hệ thống thoát nước mới chỉ phục vụ có 60% dân số nước Nhật.

Ảnh: S. Morita.

Nhờ thế mà ngày nay, nắp cống ở Nhật Bản chỉ phải tuân thủ tối thiểu yêu cầu về hình thức, nhưng tối đa yêu cầu về an toàn. Nắp cống phải đảm bảo độ bám cho bánh xe trong điều kiện ẩm ướt và vững vàng cả khi trời nổi bão, còn lại, khả năng sáng tạo là vô hạn.

Quảng vá tinh hoa văn hoá địa phương

Thiết kế trên nắp cống thường là những hình ảnh đặc trưng của văn hóa từng địa phương: logo biểu tượng của thị trấn, các địa danh nổi tiếng, sự kiện lịch sử quan trọng, ẩm thực đặc sản hoặc loài chim, loài hoa đại diện chính thức… Đó là những tác phẩm nghệ thuật công phu nhưng gần gũi, quen thuộc mà bất cứ người dân nào sống trong khu vực cũng có thể hiểu được.

Lắp đặt nắp cống hình Hello Kitty tại khu đô thị Tama - Ảnh: Behrouz Mehri/AFP.

Đa phần, nắp cống trang trí đặc biệt sẽ đặt gần các địa điểm văn hóa, lịch sử nổi bật hoặc gần công viên, sân vận động, nơi có nhiều người qua lại. Dù vậy, với kế hoạch mở rộng hình thức này trên khắp Nhật Bản, người ta có thể bất ngờ bắt gặp một chiếc nắp cống bắt mắt ngay giữa con đường hẻo lánh, thưa người, như phát hiện được kho báu bí mật giữa đời thường.

Theo Japan Today, ngày nay, ước tính có đến 95% số thành phố, thị trấn tại Nhật Bản sử dụng nắp cống trang trí theo phong cách riêng, với trên 12.000 kiểu thiết kế khác nhau.

Nếu không vẽ màu, những chiếc nắp cống có gia công họa tiết trang trí, nặng hơn 36 kg sẽ có giá khoảng 585 đô la (13,6 triệu đồng) – cao hơn 5% so với nắp cống trơn. Nắp cống có màu sắc sặc sỡ được vẽ tỉ mỉ hoàn toàn bằng tay, vì thế mà chi phí cũng đắt gấp đôi so với nắp cống có trang trí không màu.

Tình yêu mãnh liệt dành cho ... nắp cống

Ảnh: S. Morita.

Những chiếc nắp cống càng nổi tiếng, càng có nhiều tổ chức, hội đoàn chịu trách nhiệm ra đời. Quy mô của “fandom” (hội người hâm mộ) cũng càng lớn mạnh và quy củ hơn. Hiệp hội Cống Nhật Bản (Japan Ground Manhole Association) đặt trụ sở tại thủ đô Tokyo, là liên minh của 32 công ty sản xuất nắp cống, nắp hố ga trên cả nước. Câu lạc bộ Nắp cống Nhật Bản (Japanese Society of Manhole Covers) là một website do người hâm mộ sáng lập, đăng tải hàng ngàn bức ảnh nắp cống đủ hình dạng, kích thước, màu sắc do các thành viên chụp và gửi về từ Bắc chí Nam.

Nếu muốn nắp cống có màu sắc, công nhân sản xuất phải vẽ màu bằng tay. Ảnh: Behrouz Mehri/AFP.

Người hâm mộ cuồng nhiệt nghệ thuật trang trí nắp cống sẵn sàng du ngoạn đến mọi vùng xa xôi, hẻo lánh của Nhật Bản để “săn lùng” những kiểu dáng nắp cống độc, lạ nhất. Họ chụp ảnh và sưu tầm các bản in “takuhon” của hoa văn trên nắp cống. Các bộ bài in hình thiết kế nắp cống trở thành vật phẩm sưu tập nổi tiếng, được trả giá cao ngất ngưởng trên các sàn đấu giá online.

Nắp cống hình đội bóng chày Hiroshima Carp. Ảnh: S. Morita.

Ở hầu hết các quốc gia, nắp cống chỉ là một cái nắp kim loại tầm thường, thực dụng, bị hàng ngàn người giẫm đạp mỗi ngày. Nhưng ở đất nước mặt trời mọc, nắp cống trở thành biểu tượng của bản sắc văn hóa địa phương, đại diện cho cách ứng dụng nghệ thuật công cộng vào phục vụ, quảng bá cho các tiện ích công cộng.

Trang trí nắp cống Nhật Bản - nghệ thuật dưới những gót giày. Bức ảnh người hâm mộ mang tấm thẻ trong bộ bài đến chụp hình cùng bản gốc - Ảnh: Yomiuri/Japan News.

Những hình ảnh đẹp vẽ trên nắp cống là cách người Nhật cổ vũ, lan tỏa niềm say mê tìm hiểu văn hóa, lịch sử nước nhà. Đồng thời, đó là lời nhắc nhở khéo léo dành cho người dân của quốc gia vốn có guồng quay công việc hối hả, căng thẳng tai tiếng: Dù thành công đến mấy, xin đừng quên cúi đầu khiêm tốn; dù tham vọng đến mấy, đừng quên cái đẹp, cái ý nghĩa luôn có thể đến từ những điều nhỏ bé, tầm thường nhất trong cuộc sống.

Hoa văn trên nắp cống có thể dùng để in lên áo, túi. Ảnh: This Is Colossal.

Bức ảnh nắp cống hình tháp chuông Toki no Kane do ca sĩ Kei Takebuchi chụp. Ảnh: Kei Takebuchi.

Người dân dừng lại chụp ảnh chiếc nắp cống độc đáo trên đường đi dạo buổi sáng. Ảnh: AFP.

Ảnh: The Tokyo Times.

Đầu tư vào bản thân: Cách tốt nhất để thay đổi cuộc sống Đôi khi chúng ta quá mệt mỏi với núi công việc cần phải giải quyết, ngán ngẩm vì những mục tiêu mình đặt ra vẫn ...

Thiết kế ấn tượng của căn hộ chỉ 8m2 “chẳng thiếu thứ gì” ở Nhật Bản Dù có diện tích nhỏ hẹp chỉ 8m2, nhưng căn hộ của cô gái trẻ ở Nhật Bản lại khiến nhiều người ngạc nhiên vì ...

Xây nhà 2 tầng chỉ trong một ngày, chuyện lạ có thật ở Nhật Bản Việc xây dựng thường mất nhiều thời gian và cần có sự đầu tư kỹ lưỡng, nhưng ngôi nhà 2 tầng ở Nhật Bản chỉ ...

Góc khuất cuộc sống về đêm trong khu Golden Gai ở Tokyo Với gần 300 quán bar và nhà hàng trong một khu vực có diện tích chỉ bằng nửa sân bóng, Golden Gai tại Tokyo luôn ...

Chuyên gia dinh dưỡng Nhật Bản chỉ cách nấu loại nước ngừa ung thư, chống đột quỵ Trong y học Trung Quốc cổ đại cho rằng, nước đậu đen có thể nuôi dưỡng thận, làm giảm phù nề. Nghiên cứu hiện đại ...