Xóa bỏ đặc quyền đòi hỏi phải có pháp quyền. Nhưng pháp quyền lại đòi hỏi bắt buộc phải có luật pháp đủ và đúng. Vì vậy ở đây C.Mác đã giả định rằng không có cái đặc thù là “… sự bất tài và tầm mắt hẹp hòi có thể được đề lên thành luật pháp, bởi vì cái đặc thù chỉ có thể được xem xét về mặt tinh thần và được xem xét một cách tự do trong mối liên hệ của nó với chỉnh thể, chứ không phải tách rời với chỉnh thể”(3)

(Ở đây chúng tôi hiểu là nó liên quan đến luật bầu cử, chế độ tự do ứng cử và bầu cử, đến quyền công dân trong việc tham gia tranh cử, đến trình độ dân trí, văn hóa dân chủ và việc thực hành chính sách nhân tài của Đảng…).

Tác hại và hậu quả vô cùng xấu của đặc quyền đối với hoạt động hành pháp. C.Mác chỉ rõ một khi đặc quyền chiếm địa vị thống trị, thì đương nhiên Chính phủ có đầy đủ quyền khẳng định rằng đối với tất cả mọi công việc của mình, Chính phủ là tác giả duy nhất đủ tư cách định đoạt và hoàn toàn không sai, và, nhân dân không đủ trình độ và đủ tư cách nói lên ý kiến của mình về công việc nhà nước.

Hồ Chí Minh đã gặp gỡ tư tưởng này của C.Mác nên Người đã phê phán rằng kẻ đặc quyền, đặc lợi không coi việc nước là việc chung mà hắn ta chỉ coi đó là việc riêng của trong nhà, của dòng họ hay của cánh hẩu (nhóm) mà thôi.

Đặc quyền sẽ là nguy cơ bất ổn trong tình hình nước ta hiện nay thể hiện ra ở khu vực nông nghiệp, nông thôn là lợi ích của người nông dân chưa được giải quyết thỏa đáng, thậm chí không được đảm bảo đầy đủ về mặt lợi ích bằng một văn bản luật về quyền sở hữu ruộng đất. Còn ở khu vực công nghiệp là cơ chế quản trị, vai trò và hiệu quả của các tập đoàn kinh tế nhà nước; là đời sống của người công nhân trong tất cả các thành phần kinh tế.

Theo Mác và Lênin thì Đảng Cộng sản khi đã trở thành đảng cầm quyền, xây dựng chế độ XHCN thì phải chú ý hai vấn đề rất cơ bản là: 1) giai cấp công nhân phải được giải phóng trên thực tế, nghĩa là phải có cơ sở vật chất, cơ chế và tư cách pháp nhân để có thực địa vị làm chủ; 2) “giả định rằng toàn xã hội (đa số là nông dân) cũng ở trong địa vị của giai cấp đó, nghĩa là phải có tiền và học thức chẳng hạn, hoặc có thể kiếm được tiền và học thức theo ý muốn” (4).

“Không một giai cấp nào của xã hội công dân có thể đóng được vai trò đó (vai trò lãnh đạo xã hội) mà lại không khơi lên trong khoảnh khắc cái nhiệt tình trong bản thân nó và trong quần chúng. Đó là lúc mà giai cấp ấy kết nghĩa anh em với toàn thể xã hội và hòa với toàn thể xã hội thành một khối, lúc nó được coi và được thừa nhận là đại biểu chung của xã hội; đó là lúc mà những yêu cầu và quyền lợi của chính giai cấp ấy trên thực tế là quyền lợi và yêu cầu của bản thân xã hội, lúc mà giai cấp ấy thực sự là khối óc của xã hội và trái tim của xã hội. Chỉ nhân danh quyền lợi chung của xã hội thì một giai cấp cá biệt mới có thể đòi hỏi sự thống trị phổ biến được” (5).

Phải kiên quyết chống chủ nghĩa giáo điều. Muốn vững bền trong vai trò lãnh đạo xã hội thì đảng cộng sản phải kiên quyết đoạn tuyệt chủ nghĩa giáo điều: “…điểm ưu việt của khuynh hướng mới chính là ở chỗ chúng ta không cố đoán trước về tương lai một cách giáo điều, mà chỉ mong tìm ra cái thế giới mới qua sự phê phán thế giới cũ.

Cho đến nay các triết gia đã có trên bàn giấy của mình lời giải cho tất cả những điều bí ẩn, và cái thế giới đần độn không hiểu biết chỉ còn có việc là há miệng mà đớp lấy những con gà gô rán của khoa học tuyệt đối mà thôi. Giờ đây triết học đã trở thành triết học thế tục… bản thân ý thức triết học đã bị hút… vào cơn lốc của cuộc đấu tranh.

Song nếu cấu tạo tương lai và tuyên bố dứt khoát những quyết định in sẵn cho tất cả mọi thời kỳ sắp đến không phải là việc của chúng ta, thì chúng ta càng biết rõ là mình cần phải làm gì trong hiện tại - tôi nói đến sự phê phán thẳng tay toàn bộ cái hiện tồn, thẳng tay theo hai nghĩa: sự phê phán này không sợ những kết luận của mình và không lùi bước trước sự đụng độ với những cơ quan cầm quyền (ý nói chính phủ chuyên chế đặc quyền Phổ). Bởi vậy tôi không chủ trương là chúng ta giương lên một ngọn cờ giáo điều nào đó.

Ngược lại, chúng ta phải ra sức giúp những kẻ giáo điều tự làm sáng tỏ cho mình về ý nghĩa của những luận điểm riêng của họ. Ví dụ, đặc biệt chủ nghĩa cộng sản đang là một sự trừu tượng giáo điều, hơn nữa đây tôi không nói đến một chủ nghĩa cộng sản tuởng tượng và có thể nào đấy…”(6)

Chủ nghĩa giáo điều trong chính trị dẫn tới sự bè phái, cự tuyệt sáng tạo, dẫn đến chủ quan, duy ý chí, tách rời thực tế. “Đặc điểm của chủ nghĩa giáo điều là hay lên mặt anh hùng bằng những lời lẽ “tả” và bằng những khẩu hiệu “cách mạng cực đoan”, mà thực tế thì những lời lẽ và khẩu hiệu ấy thể hiện chính sách không cách mạng chút nào” (7).

Bệnh giáo điều không chỉ thể hiện ra trên bình diện chính trị, tư tưởng lý luận mà còn cả ở các lĩnh vực hành động trong kinh tế, kỹ thuật…; theo cách nói của C.Mác, bệnh giáo điều chỉ là sự bắt chước ngớ ngẩn, nó làm cho nước Đức khi ấy giống như những anh lính mới vụng về, đi lại những bước đi sai lầm của kẻ đi trước mình.

Vì thế, “Cuộc đấu tranh chống hiện thực chính trị Đức là cuộc đấu tranh chống quá khứ của những dân tộc hiện đại” (8).

Năm 1843, khi đi du lịch ở Hà Lan, C.Mác đã viết cho bạn mình ở trong nước rằng báo chí ở Hà Lan và một số nước tiền tiến, họ đã nhìn rõ nước Đức đã lún sâu xuống bùn và ngày càng lún sâu hơn nữa, ông tin rằng hiện thời cả đến những người Đức ít cảm thấy tự hào dân tộc nhất cũng không thể không lấy đó làm điều quốc sỉ.

C.Mác đã vạch trần cái chủ nghĩa yêu nước trống rỗng của những nhà lãnh đạo chính phủ Đức khi ấy “thậm chí đến xấu hổ người ta cũng còn chưa cảm thấy; ngược lại, những con người đáng thương hại này vẫn cứ là những người yêu nước” (9).

C.Mác mô tả nước Đức khi ấy như một con tàu đầy những thằng ngốc, hẳn có một thời gian phó mặc cho gió, nhưng chắc chắn nó sẽ trôi đến một kết cục thảm hại không tránh khỏi bởi vì những thằng ngốc vẫn không ngờ tới điều đó.

C.Mác đã thể hiện niềm lạc quan tin tưởng vào sự thức tỉnh của nhân dân: “Không có dân tộc nào lại rơi vào tuyệt vọng, và dù cho chỉ vì ngu xuẩn mà trong một thời gian dài nó đặt hy vọng vào một cái gì đó, nhưng rồi đến một lúc, sau nhiều năm tháng, nó sẽ đột nhiên trở nên tinh khôn và sẽ thực hiện ước vọng tốt đẹp của mình” (10).

Để nhân dân có sự “đột nhiên tinh khôn” ấy là trách nhiệm của những người cộng sản chân chính - những người biết đi tiên phong trong đổi mới và phát triển. Đó chính là những chỉ dẫn sáng suốt có giá trị trường tồn cho những người cộng sản ở những nước chậm phát triển khi đã nắm chính quyền.

- Phải biết vượt qua chính mình. Muốn có sự nhận thức đúng đắn sâu sắc về vai trò và sứ mệnh của Đảng - một đảng tiên phong chính trị thì đòi hỏi Đảng phải biết vượt qua những chướng ngại của bản thân, hay nói như Hồ Chí Minh là phải biết chiến thắng kẻ thù của chính mình, phải biết thú nhận về những sai lầm, khuyết điểm và cả sự ngu dốt của bản thân.

C.Mác nói: “Sự ngu dốt là sức mạnh ma quỷ và chúng ta lo rằng, nó sẽ còn là nguyên nhân của nhiều bi kịch khác nữa” (11). Nhưng sự thú nhận ấy chỉ có thể có được bằng lòng dũng cảm và chân thành một khi những người cộng sản biết làm sáng tỏ “cơ sở lý luận của những tư tưởng cộng sản chủ nghĩa” vì khi “tư tưởng chiếm lĩnh ý nghĩ của chúng ta, bắt lòng tin tưởng của chúng ta phải phục tùng và được lý trí cột chặt lương tâm của chúng ta vào chúng - đó là những sợi dây ràng buộc mà người ta không thể bứt ra được nếu không xé nát trái tim của mình” (12).

Đó mới là cái đảm bảo cho việc phê bình có hiệu quả. Đó cũng là lý do vì sao chúng ta phải chỉnh đốn Đảng về tư tưởng chính trị, lấy đó làm cơ sở vững chắc cho giải pháp tự phê bình và phê bình - một giải pháp cơ bản nhất của công tác chỉnh đốn Đảng hiện nay mà Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) đã xác định.

Khi thực hành tự phê bình và phê bình thì Đảng phải dũng cảm, phải là sự “phê phán giáp lá cà” mà khi đã đánh giáp lá cà có nghĩa là phải thẳng thắn, đúng người, đúng việc, không e dè, nể nang, né tránh, không nhẹ trên, nặng dưới “… điều quan trọng không phải là địch thủ có cao thượng hay không, có cân xứng về dòng dõi hay không, có đáng chú ý hay không” (13).

Phải chăng lâu nay việc phê bình, tự phê bình kém hiệu quả, chỉ mang tính hình thức là do ta chưa chú ý đầy đủ những tư tưởng trên của C.Mác?

(Mời độc giả xem tiếp bài cuối: SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN VIỆT NAM TRONG CÁCH MẠNG 4.0)

CHÚ THÍCH:

(1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13) C.Mác và Ph.Ăng-ghen, toàn tập, tập 1, Nxb ST, H.,1978, tr.532, 75, 107, 557, 558, 497-498, 548, 488, 488, 154, 161, 547.

(7) Từ điển triết học, Nxb Tiến bộ, M.,1986, tr.215.