Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: “Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội; ưu tiên phát triển một số công trình trọng điểm quốc gia về giao thông, thích ứng với biến đổi khí hậu; chú trọng phát triển hạ tầng thông tin, viễn thông, tạo nền tảng chuyển đổi số quốc gia, từng bước phát triển kinh tế số, xã hội số”. Thực hiện thắng lợi đột phá này sẽ góp phần quan trọng đưa nước ta sớm trở thành một nước công nghiệp.

Chủ trương xuyên suốt

Phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại sẽ thu hút được các nguồn vốn đầu tư đa dạng cho phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời, khai thác được nguồn tài nguyên khoáng sản và nguồn lao động dồi dào, tăng việc làm và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao góp phần xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh. Mở rộng thị trường tiêu thụ kéo theo đó là quy mô sản xuất rộng lớn, nâng cao sản xuất, giảm giá thành sản phẩm phù hợp với thu nhập của người tiêu dùng. Bổ sung nguồn vốn cho phát triển kinh tế - xã hội trong nước, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tạo nguồn thu ngân sách lớn cho nước ta.

Phát triển kết cấu hạ tầng là điều kiện để phát triển các vùng kinh tế động lực, vùng trọng điểm, tạo ra sự lan tỏa lôi kéo các vùng liền kề phát triển, tác động trực tiếp đến các vùng nghèo, hộ nghèo thông qua việc cải thiện hạ tầng mà nâng cao điều kiện sống của họ; góp phần vào việc giữ gìn môi trường, tạo điều kiện nâng cao trình độ kiến thức và cải thiện tình trạng sức khoẻ cho người dân, giảm thiểu bất bình đẳng về mặt xã hội cho người nghèo...

Nhận thức rõ vai trò của kết cấu hạ tầng, ngay từ khi tiến hành đổi mới toàn diện đất nước, Đảng ta đã chủ trương: “Phát triển kết cấu hạ tầng, sớm khắc phục tình trạng xuống cấp, mở rộng và hiện đại hóa có trọng điểm mạng lưới giao thông vận tải, chú trọng phát triển vận tải đường biển, đường sông, đường sắt và hàng không quốc tế, phát triển giao thông nông thôn và miền núi. Tiếp tục hiện đại hoá mạng bưu điện quốc tế và trong nước; phủ sóng phát thanh và truyền hình khắp cả nước; phát triển ngành sản xuất thiết bị bưu điện”¹.

Đảng ta cũng xác định mục tiêu chiến lược phát triển kết cấu hạ tầng là: “Kết cấu hạ tầng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và có bước đi trước. Hệ thống giao thông bảo đảm lưu thông an toàn, thông suốt quanh năm và hiện đại hoá một bước. Mạng lưới giao thông nông thôn được mở rộng và nâng cấp. Hệ thống đê xung yếu được củng cố vững chắc; hệ thống thủy nông phát triển và phần lớn được kiên cố hoá. Hầu hết các xã được sử dụng điện, điện thoại và các dịch vụ bưu chính - viễn thông cơ bản, có trạm xá, trường học kiên cố, nơi sinh hoạt văn hóa, thể thao. Bảo đảm về cơ bản cơ sở vật chất cho học sinh phổ thông học cả ngày tại trường. Có đủ giường bệnh cho bệnh nhân”².

Ứng dụng công nghệ cao thúc đẩy ngành Nông nghiệp phát triển vượt bậc. Ảnh: Nguyễn Văn Trí (TTXVN)

Bước sang thế kỷ XXI, Đảng ta tiếp tục chủ trương ưu tiên phát triển kết cấu hạ tầng, xem đây là một khâu đột phá để phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng chỉ rõ: “Huy động các nguồn lực trong và ngoài nước để xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng”³.

Thành tựu và một số hạn chế

Thực tế, hệ thống kết cấu hạ tầng ở nước ta những năm qua có những phát triển mới, từng bước đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ đất nước. Nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng ngày càng lớn và đa dạng. Ngoài nguồn lực của Nhà nước, đã và đang mở rộng sự tham gia của toàn xã hội, nhất là đầu tư của các doanh nghiệp vào các dự án giao thông, khu công nghiệp, khu đô thị mới và đóng góp tự nguyện của nhân dân vào phát triển kết cấu hạ tầng nông thôn. Năng lực công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực trên các lĩnh vực xây dựng, quản lý và vận hành kết cấu hạ tầng được nâng lên. Các hình thức đầu tư, xây dựng, vận hành, kinh doanh được đa dạng hóa, mở rộng.

Những năm qua, chất lượng nguồn nhân lực trên các lĩnh vực xây dựng, quản lý và vận hành kết cấu hạ tầng được nâng lên. Ảnh: tuyengiao.vn

Tuy nhiên, hệ thống kết cấu hạ tầng ở nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém, lạc hậu, thiếu đồng bộ, kém tính kết nối, hiện đang là điểm nghẽn của quá trình phát triển. Kết cấu hạ tầng yếu kém ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người dân, nhất là những người nghèo, người dân sống ở các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo; dẫn đến sự bất bình đẳng giữa các vùng, miền ngày càng tăng. Nhiều công trình chậm tiến độ, kém chất lượng, chi phí cao. Công tác quản lý, khai thác, sử dụng, dịch vụ hạ tầng còn yếu, hiệu quả thấp.

Hạn chế, yếu kém nêu trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. Công tác quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng ở Việt Nam còn nhiều bất cập, quy hoạch không minh bạch, chất lượng quy hoạch còn thấp, thiếu tính đồng bộ, bao quát, kết nối và tầm nhìn dài hạn nên thường xuyên phải điều chỉnh, thực hiện quy hoạch chậm chạp đã ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình phát triển kết cấu hạ tầng.

Phân bổ nguồn lực dàn trải, chưa có kế hoạch phân bổ vốn trung và dài hạn để tập trung vào các công trình trọng điểm thiết yếu; chi phí đầu tư còn cao, hiệu quả thấp; chưa có cơ chế, chính sách thích hợp để huy động tiềm năng và nguồn lực, nhất là đất đai cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, nguồn lực đầu tư vẫn chủ yếu dựa vào ngân sách Nhà nước.

Công tác quản lý Nhà nước về kết cấu hạ tầng còn nhiều bất cập; quản lý thực hiện quy hoạch còn yếu, hệ thống pháp luật thiếu đồng bộ, nhiều quy định chưa phù hợp. Thiếu chế tài, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm.

Những yếu kém về kết cấu hạ tầng trong những năm qua là một trong những cản trở lớn đối với sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế Việt Nam.

Một số nội dung xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại

Để xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, theo chúng tôi, cần thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, nâng cao chất lượng xây dựng và thực hiện quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng. Hoàn thiện thể chế để nâng cao chất lượng quy hoạch; xây dựng quy hoạch chung hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội cả nước. Điều chỉnh, bổ sung quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của các ngành, vùng, địa phương, bảo đảm tính đồng bộ, kết nối trong nội bộ ngành, liên ngành, liên vùng trên phạm vi cả nước, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Lựa chọn một số công trình quan trọng có sức lan toả, tạo sự đột phá lớn để tập trung đầu tư. Tăng cường công tác quản lý Nhà nước về quy hoạch, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch, bảo đảm hiệu quả và tính khả thi. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thực hiện quy hoạch và xử lý nghiêm các vi phạm quy hoạch.

Phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác quản lý có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Ảnh: dangcongsan.vn

Hai là, tăng cường và đa dạng hoá các nguồn vốn đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng. Đẩy mạnh thực hiện xã hội hoá đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, mở rộng các phương thức đầu tư. Vốn Nhà nước chỉ tập trung đầu tư cho công tác quy hoạch, hỗ trợ đầu tư các công trình hạ tầng trọng yếu, ngoài ra cần đẩy mạnh thu hút các nguồn vốn ngoài Nhà nước. Đồng thời, nâng cao chất lượng sử dụng vốn đầu tư phát triển hạ tầng hơn nữa và có sự phối hợp cân đối giữa chi tiêu cho đầu tư xây dựng hạ tầng với chi tiêu thường xuyên cho bảo dưỡng, sửa chữa các công trình hạ tầng.

Ba là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về đầu tư kết cấu hạ tầng. Phát triển nguồn nhân lực làm công tác quản lý, xây dựng, vận hành, khai thác các công trình kết cấu hạ tầng; nâng cao năng lực của các cơ quan, đơn vị Nhà nước. Hoàn thiện thể chế để tạo môi trường thuận lợi thu hút các nguồn vốn đầu tư. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, bảo đảm thông thoáng, thuận lợi, khắc phục phiền hà và giảm chi phí cho các nhà đầu tư.

Kết cấu hạ tầng đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia, tạo động lực cho sự phát triển. Thực hiện tốt các nội dung trên để xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế góp phần giải quyết các vấn đề xã hội, đưa nước ta sớm trở thành nước công nghiệp, thu nhập trung bình cao.

Tài liệu thạm khảo:

1. https://daihoidang.vn/bao-cao-chinh-tri-cua-ban-chap-hanh-trung-uong-khoa-vi-trinh-tai-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-vii-cua-dang/483.vnp

2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, HN, tr. 161.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, HN, tr. 91-92.

4. http://baochinhphu.vn/Hoat-dong-cua-lanh-dao-Dang-Nha-nuoc/Toan-van-Nghi-quyet-Dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-XIII-cua-Dang/424240.vgp.