Xác định nhiệm vụ xây dựng dự án Luật Công đoàn (sửa đổi) là nhiệm vụ trọng tâm, có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động của tổ chức Công đoàn Việt Nam, nên từ năm 2022, Đảng đoàn, Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã chỉ đạo tập trung dồn lực nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ đề xuất và hồ sơ dự án Luật Công đoàn (sửa đổi). Theo chỉ đạo của Thường trực Đoàn Chủ tịch, các ban, đơn vị liên quan cùng các cấp công đoàn đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, khảo sát thực tiễn; lấy ý kiến đoàn viên, người lao động, cán bộ công đoàn; tiếp thu ý kiến và trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học, các cơ quan có liên quan; tích cực phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền trong việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.

Quán triệt sâu sắc các quan điểm chỉ đạo trong quá trình xây dựng dự án Luật, việc sửa đổi Luật Công đoàn phải đảm bảo cho Công đoàn Việt Nam, tổ chức rộng lớn của giai cấp công nhân và người lao động ngày càng lớn mạnh, hoạt động hiệu quả, thu hút được đông đảo người lao động tham gia; kế thừa và giữ nguyên những nội dung đã khẳng định trong thực tiễn, ổn định, hiệu quả trong quá trình thực hiện; đồng thời, phù hợp với thể chế chính trị, yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Công đoàn (sửa đổi) với 443/456 đại biểu Quốc hội có mặt biểu quyết tán thành, sáng 27/11/2024.

Quá trình hoàn thiện dự thảo Luật, Ban soạn thảo đã cập nhật và quán triệt tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về thực hiện các giải pháp đổi mới trong xây dựng pháp luật. Theo đó, Luật Công đoàn 2024 được hoàn thiện và bảo đảm theo hướng: Các quy định của Luật được thể hiện rõ ràng, thực chất, ngắn gọn, không quy định chung chung, chỉ quy định những nội dung đúng thẩm quyền của Quốc hội, bám sát thực tiễn, bảo đảm tính khả thi; tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy nhà nước, nâng cao năng lực thực thi; không quy định trong luật những nội dung về thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ mà giao Chính phủ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quy định theo thẩm quyền để linh hoạt, kịp thời sửa đổi, bổ sung khi cần thiết, tạo thuận lợi cho việc phân cấp phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính. Các điều luật được xây dựng cụ thể, không trùng lặp với nội dung đã được quy định trong các luật khác, góp phần đơn giản, gọn nhẹ nội dung của luật, bảo đảm dễ hiểu, dễ thực hiện.

Luật Công đoàn 2024 được ban hành đã khắc phục một số hạn chế, bất cập của Luật Công đoàn 2012; thể chế hóa Hiến pháp, các chủ trương, nghị quyết của Đảng về tổ chức Công đoàn và giai cấp công nhân, đặc biệt là Nghị quyết số 02-NQ/TW ngày 12/6/2021 của Bộ Chính trị về đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho tổ chức Công đoàn thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, nâng cao vị thế, khẳng định vai trò, hiệu quả hoạt động trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Luật Công đoàn 2024 gồm 6 Chương, 37 Điều (tăng 4 Điều so với Luật Công đoàn 2012), có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2025.

Lễ kết nạp đoàn viên, thành lập công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp

- Chương I: Những quy định chung, gồm 10 điều (từ Điều 1 đến Điều 10) quy định về các vấn đề: Quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn; việc gia nhập Công đoàn Việt Nam của tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp; nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam; hệ thống tổ chức của Công đoàn Việt Nam; hợp tác quốc tế về công đoàn; các hành vi bị nghiêm cấm.

- Chương II: Quyền, trách nhiệm của Công đoàn và đoàn viên công đoàn, gồm 12 điều (từ Điều 11 đến Điều 22). Chương II là một trong những chương quan trọng nhất của Luật, quy định cụ thể các quyền, trách nhiệm theo từng lĩnh vực hoạt động của công đoàn trên cơ sở chức năng của công đoàn Việt Nam đã được hiến định. Trên cơ sở kế thừa quy định của Luật Công đoàn 2012 và bổ sung thêm một số quyền, trách nhiệm, Luật Công đoàn 2024 đã quy định cụ thể hơn đối với 10 nhóm quyền, trách nhiệm của công đoàn.

Chợ Tết Công đoàn năm 2025 do LĐLĐ tỉnh Nam Định tổ chức.

- Chương III: Trách nhiệm của Nhà nước, người sử dụng lao động đối với Công đoàn, gồm 3 điều (từ Điều 23 đến Điều 25). Chương III quy định rõ thêm trách nhiệm của Nhà nước, người sử dụng lao động đối với công đoàn.

- Chương IV: Bảo đảm hoạt động của công đoàn, gồm 9 điều (từ Điều 26 đến Điều 34). Chương IV xác định có tính nguyên tắc những bảo đảm về tổ chức bộ máy, cán bộ công đoàn; bảo đảm điều kiện hoạt động công đoàn và bảo đảm cho cán bộ công đoàn. Tại Chương IV, bảo đảm về tài chính công đoàn là một nội dung quan trọng.

- Chương V: Giải quyết tranh chấp về quyền công đoàn, xử lý vi phạm pháp luật về công đoàn, gồm 2 điều (từ Điều 35 đến Điều 36).

- Chương VI: Điều khoản thi hành (Điều 37). Xác định hiệu lực thi hành của Luật từ ngày 1 tháng 7 năm 2025.

Ngay sau khi Luật được thông qua, ngày 4/12/2024, Thường trực Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn đã chỉ đạo tổ chức Hội nghị cán bộ công đoàn chủ chốt các tỉnh, thành, ngành, các ban Tổng Liên đoàn và đơn vị trực thuộc Tổng Liên đoàn nghe thông tin nhanh về những điểm mới cơ bản của Luật Công đoàn (sửa đổi). Để bảo đảm Luật Công đoàn 2024 nhanh chóng đi vào cuộc sống, tăng cường tính thực thi, đặc biệt là đối với những nội dung mới của Luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tập trung chỉ đạo các cấp công đoàn thực hiện tốt các nhiệm vụ sau:

Thứ nhất, sớm tổ chức các hội nghị quán triệt, phổ biến nội dung của Luật. Tổng Liên đoàn sẽ tổ chức Hội nghị toàn quốc quán triệt, phổ biến nội dung Luật vào nửa đầu tháng 2/2025; chủ động, phối hợp với các cơ quan liên quan và báo chí tuyên truyền, phổ biến về Luật Công đoàn 2024, các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành. Theo đó, tập trung giới thiệu, phổ biến các nội dung cơ bản của Luật Công đoàn 2024, các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành, đặc biệt là những nội dung mới của Luật Công đoàn 2024, để người lao động, người sử dụng lao động và mọi người dân, tổ chức liên quan hiểu rõ và thực hiện đầy đủ, chính xác quy định của Luật.

Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Lâm Đồng – bà Phạm Thị Lệ Dung thăm, tặng quà công nhân Công ty TNHH Thực phẩm An Vạn Thịnh. Ảnh: V.Thành

Thứ hai, Tổng Liên đoàn phối hợp chặt chẽ với Chính phủ trong việc xây dựng và ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện những nội dung được Luật Công đoàn 2024 giao bảo đảm đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, cần tập trung tham gia ý kiến và phối hợp với các cơ quan được phân công chủ trì soạn thảo xây dựng các Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Công đoàn 2024 theo 4 nhóm nội dung Luật Công đoàn 2024 giao Chính phủ quy định chi tiết.

Thứ ba, rà soát kỹ lưỡng, sửa đổi, bổ sung Điều lệ Công đoàn Việt Nam để triển khai thực hiện, bảo đảm thống nhất với Luật Công đoàn 2024. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ tiến hành rà soát toàn bộ Điều lệ Công đoàn Việt Nam để bảo đảm thống nhất với Luật Công đoàn 2024; sửa đổi, bổ sung quy định mới trong Điều lệ Công đoàn với 6 nhóm nội dung mà Luật Công đoàn 2024 quy định thực hiện theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam.

Thứ tư, sửa đổi, ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện trong hệ thống Công đoàn Việt Nam bảo đảm phù hợp với Luật Công đoàn 2024. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ tiến hành rà soát, sửa đổi, ban hành các văn bản, tập trung vào 7 nhóm nội dung Luật Công đoàn 2024 giao Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quy định, hướng dẫn, gồm:

(I) Hướng dẫn việc gia nhập Công đoàn Việt Nam của tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp (khoản 4 Điều 6);

(II) Hướng dẫn việc xây dựng mô hình tổ chức công đoàn theo hướng mở, linh hoạt (khoản 3 Điều 8).

(III) Hướng dẫn, quản lý hoạt động hợp tác quốc tế về công đoàn theo quy định của Luật này và pháp luật có liên quan (khoản 4 Điều 9).

(IV) Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam thực hiện việc phân cấp thu, phân phối kinh phí công đoàn (khoản 4 Điều 31).

(V) Sau khi thống nhất với Chính phủ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ban hành tiêu chuẩn, định mức, chế độ chi tiêu và quản lý, sử dụng tài chính công đoàn phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của Công đoàn (khoản 5 Điều 31).

(VI) Quy định của Tổng Liên đoàn về việc quản lý, sử dụng tài chính công đoàn; quản lý, sử dụng, khai thác tài sản công đoàn (điểm a khoản 1 Điều 31, điểm b khoản 2 Điều 33).

(VII) Quy định của Tổng Liên đoàn về công đoàn cấp trên hướng dẫn, kiểm tra và giám sát việc thực hiện công tác tài chính công đoàn cấp dưới (khoản 2 Điều 33).

Hội nghị đối thoại luôn thu thút đông đảo đoàn viên, người lao động tham gia. Ảnh: TS.

Thứ năm, giám sát và hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp, tổ chức công đoàn các cấp thực hiện các quy định của pháp luật về công đoàn. Trong đó, tập trung thực hiện các nhiệm vụ: (i) Đối thoại, trao đổi, giải đáp pháp luật về công đoàn, kịp thời nắm bắt tình hình thực tiễn và tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong quá trình áp dụng Luật Công đoàn 2024; (ii) đẩy mạnh việc kiểm tra, giám sát, hướng dẫn việc thực hiện Điều lệ Công đoàn Việt Nam và quy định của Tổng Liên đoàn; (iii) Chủ trì giám sát hoặc đề xuất, tham gia với các cơ quan có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra, giám sát, hướng dẫn, hỗ trợ cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp thực hiện đúng các quy định của pháp luật về công đoàn.

Thứ sáu, khẩn trương xây dựng các giải pháp để giải quyết những vấn đề mới, chưa có tiền lệ nhằm ngăn ngừa, hạn chế có hiệu quả các tác động tiêu cực, bảo đảm hoạt động của công đoàn mang tính thực chất và phát huy vai trò và trách nhiệm của Công đoàn Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Với sự nỗ lực của toàn hệ thống, sự quan tâm của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan hữu quan, Luật Công đoàn (sửa đổi) đã chính thức được ban hành, cơ bản đáp ứng kỳ vọng của các cấp công đoàn trong bối cảnh mới. Để Luật sớm đi vào cuộc sống đòi hỏi toàn hệ thống phải tiếp tục nỗ lực, năng động, sáng tạo trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện, trong đó, phát huy mạnh mẽ vai trò của người đứng đầu và đội ngũ cán bộ công đoàn làm công tác chính sách - pháp luật và tuyên giáo. Với truyền thống hơn 95 năm Công đoàn Việt Nam và truyền thống hơn một thế kỷ của giai cấp công nhân Việt Nam, chắc chắn các cấp Công đoàn Việt Nam sẽ sớm bắt tay đưa Luật Công đoàn vào cuộc sống đoàn viên, người lao động, tạo nên bước chuyển mới về đổi mới tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam.