Ý thức, kỷ luật lao động, tác phong làm việc chuyên nghiệp của người lao động (NLĐ) rất được các doanh nghiệp (DN) quan tâm, cũng là vấn đề làm “đau đầu” các bên tham gia quan hệ lao động. Bởi nếu để xảy ra tình trạng không chấp hành tốt quy định của pháp luật, nội quy của DN sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sản xuất, vận hành của đơn vị. Từ thói quen nhỏ cho đến những “tật” cố hữu đã khiến NLĐ đang tự làm mất đi giá trị của mình trên thị trường lao động. Câu chuyện thiếu tự giác ý thức của NLĐ thì đã rõ và hậu quả cũng chưa ai đo - đếm được,...

***

Ý thức, kỷ luật lao động hạn chế và nguyên nhân

Tháng 8 vừa qua, trên mạng xã hội (facebook) lan truyền clip công nhân ở một số chuyền của một công ty trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh có đến nhà ăn sớm hơn khoảng 2 phút so với quy định. Giám đốc công ty bắt gặp sự việc trên đã tỏ thái độ không hài lòng, hất bàn ăn và nói một số câu đại ý đuổi công nhân về xưởng. Công nhân chấp hành trở về chuyền làm việc, sau đó, Ban giám đốc gọi xuống ăn cơm trưa thì không ai xuống ăn nữa.

Xem clip, người dùng facebook đã bày tỏ thái độ, bất bình về hành động “thiếu tôn trọng” NLĐ của một vị được cho là giám đốc (người Hàn Quốc) của công ty này, cho rằng nếu công nhân vi phạm thì chỉ cần kiểm điểm vai trò của người quản lý trực tiếp và dùng biện pháp nhắc nhở, tái phạm thì trừ lương thi đua để giáo dục. Việc hắt đổ bàn ăn là không phù hợp với truyền thống văn hóa của Việt Nam và tiêu chí xây dựng văn hóa doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến thẳng thắn chỉ ra ý thức tự giác tuân thủ kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp, tính chuyên nghiệp trong lao động của công nhân còn hạn chế nên chưa nghiêm túc thực thi đúng thời gian làm việc và nghỉ ngơi ghi trên hợp đồng.

Cùng chung ý kiến này, nhiều chủ DN, đặc biệt là DN tư nhân, đều cho rằng công nhân thường xuyên vi phạm giờ giấc làm việc, chẳng hạn thời gian bắt đầu làm việc lúc 7h hàng ngày nhưng khi quản đốc đi kiểm tra nhân lực thì phát hiện một vài vị trí trống. Vì sản xuất theo dây chuyền nên chưa đủ người thì không thể tiến hành, buộc quản lý phải bố trí người khác thay thế vào. Quá thời gian làm việc 5 phút đến 15 phút mới thấy những người đó đến công ty với một vài lý do như: “hỏng xe”, “con ốm”,...

Bên cạnh việc đi sớm, về muộn không báo trước thì nhiều công nhân không chú tâm trong giờ làm việc, lo làm việc riêng, nói chuyện ồn ào ảnh hưởng đến tiến độ công việc và các bộ phận xung quanh.

Tình trạng lãng phí nguyên vật liệu vẫn diễn ra phổ biến tại các nhà máy, xí nghiệp sản xuất. “Một bộ phận công nhân, NLĐ có biểu hiện phai nhạt về chính trị, chỉ lo nhiều đến những vấn đề lợi ích kinh tế, đời sống cụ thể trước mắt, ít quan tâm đến những vấn đề cơ bản, lâu dài, có tính chiến lược như ý thức giác ngộ giai cấp, bản lĩnh chính trị, vai trò, sứ mệnh lịch sử, trách nhiệm của giai cấp công nhân...; một số bị các thế lực xấu, thù địch tác động, lôi kéo, kích động, đã có những việc làm sai trái, gây mất ổn định an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Chất lượng đội ngũ công nhân nước ta đang có những dấu hiệu hụt hẫng và bất cập”, phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tại Đại hội XII Công đoàn Việt Nam.

Một trong những nguyên nhân được đưa ra là phần lớn CNLĐ chưa từng làm việc trong môi trường công nghiệp, khi bước chân vào các nhà máy, xí nghiệp, không quen làm việc dưới sự quản lý, lại bị ràng buộc bởi nhiều nội quy, quy chế, giờ giấc… nên thời gian đầu rất dễ nản. Nếu không được DN, đồng nghiệp động viên, giúp đỡ, tuyên truyền kịp thời và bản thân không đủ kiên trì thì khó có thể gắn bó lâu dài với DN

Cần sự nỗ lực từ các bên tham gia quan hệ lao động

Ý thức, kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp không chỉ mang lại lợi ích cho DN mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với chính NLĐ. Khi có ý thức tổ chức kỷ luật tốt, làm việc nghiêm túc, chịu khó học hỏi, rèn luyện tay nghề... NLĐ sẽ nâng cao năng suất, tạo uy tín và nâng cao thu nhập cho mình. Vì vậy, cần có sự nỗ lực từ các bên tham gia quan hệ lao động.

Một trong những giải pháp hàng đầu là phải nâng cao hiểu biết về pháp luật cho NLĐ. Có hiểu biết pháp luật thì NLĐ mới có ý thức chấp hành và có thể bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, nhờ đó mới hạn chế được hiện tượng đình công, kiện tụng, tranh cãi... trong mối quan hệ giữa chủ DN với công nhân.

Trong thời gian vừa qua, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho công nhân đã được các cơ quan chức năng từ Trung ương tới cơ sở đặc biệt quan tâm, chú trọng thông qua nhiều hội nghị, hội thảo được tổ chức; nhiều văn bản được ban hành; các đề tài, đề án được thực hiện và những con số được thống kê.

Đối với DN cần thực hiện nhiều biện pháp xây dựng cho họ tinh thần, tác phong công nghiệp. Điều này phải được thực hiện ngay từ khâu tuyển dụng lao động. Ngoài thông tin cần thiết như: Yêu cầu công việc, mức lương..., DN cần thông tin rõ ràng cho NLĐ những nội quy, quy chế, hình thức xử phạt khi NLĐ vi phạm kỷ luật, hợp đồng lao động.

Trong quá trình hoạt động, DN cũng cần thường xuyên tổ chức tuyên truyền, giáo dục, động viên, đề ra các chế độ, chính sách đãi ngộ thỏa đáng... giúp họ nâng cao ý thức kỷ luật, tác phong công nghiệp, gắn bó lâu dài với DN.

Đối với NLĐ, cần nỗ lực, rèn luyện, phấn đấu, nâng cao trình độ học vấn, tay nghề, khẳng định năng lực... để thăng tiến, nâng cao thu nhập và rèn luyện cho mình tác phong làm việc chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi trong xu thế phát triển hiện nay.

Ngoài ra, một “công cụ” giúp các DN gắn kết, quản lý CNLĐ của mình nhưng hiện nay chưa có điều kiện để phát huy hiệu quả như mong muốn là tổ chức Công đoàn.

Là bộ phận gần gũi với người trực tiếp sản xuất, công đoàn sẽ là nơi tiếp nhận những tâm tư, nguyện vọng của NLĐ, đồng thời, truyền đạt chủ trương, chính sách của DN một cách nhanh chóng, thuyết phục nhất. Theo báo cáo của Tổng LĐLĐ Việt Nam (Báo cáo 15 năm của Tổng LĐLĐ Việt Nam về thực hiện Chỉ thị 32-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IX về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân), các cấp công đoàn đã tổ chức được 286.519 cuộc tuyên truyền trực tiếp, thu hút 23.000.524 lượt cán bộ công đoàn và CNLĐ tham gia; tổ chức được 11.554 cuộc tư vấn tại DN, thu hút 488.078 lượt CNLĐ tham gia; biên soạn và phát hành 11.848.556 loại tài liệu; tổ chức được 3.540 cuộc thi tìm hiểu pháp luật, thu hút 1.284.769 lượt người tham gia; xây dựng được 14.757 tủ sách pháp luật; xây dựng được 2.538 Tổ công nhân tự quản thu hút 207.552 công nhân tham gia... Trong những năm qua, các cấp công đoàn đã thực hiện tư vấn 446.179 vụ tranh chấp lao động cá nhân, giải quyết quyền lợi cho 1.518.667 NLĐ.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mang lại nhiều cơ hội việc làm mới cho NLĐ, tuy nhiên cũng đòi hỏi chất lượng lao động cần được nâng lên. Cùng với trình độ chuyên môn, kỹ thuật… thì ý thức, kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên giá trị cốt lõi của NLĐ. Khi DN chú trọng nâng cao ý thức, kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp cho NLĐ có thể góp phần tăng năng suất lao động, tiết kiệm thời gian sản xuất, đảm bảo chất lượng và đáp ứng thời gian hoàn thành sản phẩm.

Bên cạnh đó, NLĐ cần phải tự giác nâng cao ý thức, trách nhiệm trong công việc, tác phong làm việc chuyên nghiệp; tích cực học tập nâng cao trình độ, tay nghề, kỹ năng nhằm đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi trong xu thế phát triển như hiện nay. Đây là yêu cầu tất yếu, nếu không đáp ứng được NLĐ sẽ bị đào thải.

Ngọc Tú (Ban Tuyên giáo Tổng LĐLĐ Việt Nam)

Lê Trang (Viện Công nhân - Công đoàn Việt Nam)