“Học gần nhà” và tư duy quản lý

Cụ thể, Hà Nội dự kiến áp dụng tuyển sinh lớp 1 và lớp 6 theo nguyên tắc “học gần nhà” từ năm học 2026-2027, thay thế phân tuyến hành chính hiện nay. Thay vì bắt buộc học đúng trường theo phường/xã đăng ký hộ khẩu, học sinh sẽ được bố trí vào trường công lập gần nơi ở nhất.

Mục tiêu là giảm áp lực đi lại, đặc biệt ở khu vực giáp ranh, đảm bảo công bằng giáo dục, đáp ứng 100% nhu cầu học tập cho trẻ 6 tuổi vào lớp 1 và học sinh hoàn thành tiểu học vào lớp 6.

Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội đang xây dựng hệ thống bản đồ số GIS để đo lường chính xác khoảng cách từ nhà học sinh đến trường. GIS tự động phân tích dữ liệu, ưu tiên xếp học sinh vào trường gần nhất còn chỉ tiêu, loại bỏ rào cản ranh giới hành chính.

Ví dụ, học sinh sống gần trường ở phường lân cận sẽ được học tại đó thay vì phải di chuyển xa. Hệ thống còn dự báo số lượng học sinh, tối ưu hóa phân bổ, tránh quá tải trường “hot” hay thiếu chỗ học ở khu vực đông dân. Mô hình này học hỏi từ TP.HCM, nơi học sinh tiểu học học trường trong bán kính 4 km, THCS trong 7 km.

Cũng phải nói thêm, phương thức hiện tại dựa trên phân tuyến hành chính gây bất tiện, như học sinh sống sát trường nhưng không được học do khác tuyến. Chính cá nhân tôi, hồi cấp 3, cũng ở thế “kẹt” khi tôi ở cuối quận Long Biên, giáp huyện Gia Lâm.

Trường THPT Cao Bá Quát của huyện Gia Lâm cách nhà tôi chừng 2km. Còn đúng tuyến có trường THPT Nguyễn Gia Thiều và THPT Lý Thường Kiệt, cách nhà tôi chừng 4-5km.

Tức là, nếu đúng tuyến, mỗi ngày, tôi phải đi gấp đôi quãng đường. Việc này sẽ càng nghiêm trọng hơn với các em học sinh cấp 1, cấp 2 khi bố mẹ phải đưa đón. Rất may, địa phương linh hoạt giúp chúng tôi có thể học ở trường THPT Cao Bá Quát.

Nhưng ở cấp 1, cấp 2, hiện thời, câu chuyện không đơn giản thế. Tôi đã chứng kiến một khu đô thị bị chia đôi thuộc địa phận hai phường. Và, trẻ em trong khu đô thị đó sẽ học ở hai trường khác nhau: một trường gần, một trường xa. Mà gần- xa ở đây hoàn toàn “hên xui” do sắp xếp hành chính.

“Học gần nhà” thực ra là một cách sắp xếp tưởng chừng rất giản đơn nhưng từ rất lâu, chúng ta bị mắc kẹt bởi địa giới hành chính trên bản đồ. Dù mục đích cuối cùng của việc phân tuyến cũng là những nỗ lực để các em học gần nhà. Song, có không biết bao nhiêu trường hợp như tôi trong quá khứ, nhưng các em học sinh trong khu đô thị kia đã phải khổ nhọc chỉ vì tên địa danh ghi trên giấy tờ.

Và, những trái ngang tồn tại năm này qua năm khác này đã được TP.HCM giải quyết và tới đây là Hà Nội. Chủ trương này tưởng chừng nhỏ trong bức tranh giáo dục nhưng là chỉ dấu rõ ràng về việc thay đổi tư duy của những người làm giáo dục.

Họ đã cố tỉ mẩn xử lý từng vấn đề tồn đọng- tưởng chừng nhỏ- để làm cho việc học và nuôi con cái học hành trở nên dễ dàng, thân thiện hơn. Vô hình, nó cũng khiến bộ mặt giao thông, năng lượng xã hội đổi thay theo hướng tích cực.

Chưa kể, tư duy nhìn sâu và tìm cách thay đổi việc nhỏ, việc tồn đọng nhiều năm đang khiến cho người dân có quyền tin yêu vào những thay đổi tích cực trên bình diện lớn.