Shipper không chỉ đối mặt với áp lực công việc nặng nề mà còn tiềm ẩn nguy cơ bị hành hung, tranh chấp với khách hàng nhưng chưa có đủ cơ chế bảo vệ hiệu quả. Trong bối cảnh Luật Công đoàn (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua, câu hỏi đặt ra là các nền tảng giao hàng và tổ chức Công đoàn cần làm gì để đảm bảo an toàn, quyền lợi cho shipper? Phóng viên Tạp chí Lao động và Công đoàn đã ghi lại ý kiến của một số chuyên gia, đại biểu Quốc hội xung quanh vấn đề này.

Nhìn lại hai vụ tấn công shipper ở Đà Nẵng và Hà Nội gần đây, có thể thấy các hành vi bạo lực không còn là phản ứng tức thời mà đang dần trở thành cách giải quyết mâu thuẫn phổ biến của một bộ phận xã hội. Các vụ tấn công này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến nạn nhân mà còn để lại hậu quả nghiêm trọng về mặt tâm lý đối với NLĐ trong ngành giao hàng. Đây là công việc vốn đã tiềm ẩn nhiều rủi ro như tai nạn giao thông, lừa đảo, nhưng giờ đây họ phải đối mặt với nỗi lo bị hành hung bất cứ lúc nào. Nhiều shipper đã thẳng thắn bày tỏ rằng họ cảm thấy mất niềm tin vào sự an toàn của nghề nghiệp và lo lắng khi tiếp tục công việc. Một số người thậm chí đã cân nhắc từ bỏ nghề vì sợ nguy cơ bị tấn công. Không chỉ giới hạn trong ngành giao hàng, những vụ việc này còn gây hoang mang trong cộng đồng, đặc biệt là khi các hành vi bạo lực ngày càng xảy ra ở nơi công cộng mà không có sự can thiệp kịp thời từ xung quanh.

Mặc dù đã có nhiều vụ bạo lực đường phố, đặc biệt là đối với các shipper, được công khai và lên án, nhưng tình trạng này vẫn tiếp diễn. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể được phân tích từ nhiều góc độ:

Thiếu kỹ năng giải quyết mâu thuẫn

Cả shipper và người dân tham gia giao thông có thể thiếu kỹ năng xử lý xung đột một cách hòa bình. Khi xảy ra va chạm hoặc hiểu lầm, thay vì giải quyết bằng đối thoại, nhiều người chọn cách phản ứng bằng bạo lực, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Tâm lý thờ ơ và thiếu can thiệp từ cộng đồng

Trong nhiều trường hợp, người xung quanh chứng kiến các vụ bạo lực nhưng không can thiệp hoặc báo cáo kịp thời, tạo điều kiện cho hành vi bạo lực tiếp diễn. Sự thờ ơ này có thể xuất phát từ tâm lý ngại va chạm hoặc thiếu niềm tin vào hiệu quả của việc can thiệp.

Chưa có biện pháp răn đe đủ mạnh

Mặc dù pháp luật đã quy định các hình phạt cho hành vi bạo lực, nhưng việc thực thi có thể chưa đủ nghiêm minh hoặc chưa tạo được sự răn đe cần thiết. Điều này có thể khiến một số người coi thường pháp luật và tiếp tục có những hành vi bạo lực.

Ảnh hưởng từ môi trường xã hội và gia đình

Môi trường sống thiếu lành mạnh, bạo lực gia đình, hoặc tiếp xúc thường xuyên với các nội dung bạo lực trên phương tiện truyền thông có thể hình thành thói quen sử dụng bạo lực như một cách giải quyết vấn đề. Để ngăn chặn những vụ việc tương tự trong tương lai, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Cụ thể:

Chính quyền và cơ quan pháp luật: Xử lý nghiêm các hành vi bạo lực, đồng thời đẩy mạnh giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức ứng xử văn minh cho người dân. Tăng cường lực lượng tuần tra, can thiệp nhanh chóng khi có sự cố.

Doanh nghiệp giao hàng: Trang bị các công cụ hỗ trợ cho shipper, tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và xây dựng hệ thống phản ứng nhanh khi có sự cố. Cần có chính sách bảo hiểm và hỗ trợ pháp lý để bảo vệ NLĐ.

Cộng đồng: Không thờ ơ trước các hành vi bạo lực. Sự can thiệp kịp thời hoặc gọi báo cơ quan chức năng có thể ngăn chặn nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Sự việc đau lòng xảy ra khi một shipper bị tài xế xe Lexus hành hung ở Hà Nội không chỉ là vụ xô xát đơn thuần, mà còn là lát cắt phản chiếu những bất công mà lao động tự do, đặc biệt là shipper, đang phải đối mặt. Một va chạm nhỏ trên đường lẽ ra chỉ cần giải quyết trong hòa nhã, nhưng thay vào đó lại biến thành một màn bạo lực tàn nhẫn. Và trong cuộc đối đầu ấy, không chỉ có những cú đánh mà còn có cả sự khinh miệt, sự áp đặt của kẻ mạnh lên người yếu, của địa vị lên những công việc vốn dĩ đáng được trân trọng.

Hình ảnh người shipper với gương mặt đầy vết bầm, chiếc mũ bảo hiểm vỡ nát, ánh mắt trĩu nặng không chỉ vì đau đớn mà còn bởi sự tủi hổ, đã khiến nhiều người không khỏi chạnh lòng. Nhưng đây không phải lần đầu tiên, và có lẽ cũng chưa phải lần cuối cùng, những lao động tự do như anh bị đẩy vào tình cảnh này. Họ là những người miệt mài trên từng con phố, rong ruổi dưới nắng mưa, đối mặt với muôn vàn rủi ro mỗi ngày, nhưng lại không có lấy một “tấm khiên” bảo vệ thực sự. Không hợp đồng lao động chính thức, không bảo hiểm đầy đủ, không một cơ chế rõ ràng để bảo vệ họ khỏi những bất công. Họ bị chèn ép, bị xúc phạm, thậm chí bị hành hung, nhưng lại hiếm khi nhận được sự bảo vệ xứng đáng từ pháp luật.

Vấn đề ở đây không chỉ là vụ hành hung cá nhân, mà là câu chuyện về cách xã hội nhìn nhận và đối xử với những NLĐ tay chân. Có bao nhiêu người từng vô thức xem thường họ, chỉ vì họ làm những công việc giản đơn? Bao nhiêu người nghĩ rằng shipper, xe ôm, công nhân thời vụ chỉ là những người đứng ở bậc thang thấp của xã hội, và do đó, họ có thể bị đối xử kém hơn? Nhưng thực tế, chính họ là những người góp phần vận hành cuộc sống này, mang đến sự tiện lợi, giúp mọi thứ diễn ra trôi chảy hơn. Một xã hội văn minh không được phép để bất kỳ ai bị coi rẻ chỉ vì công việc họ làm.

Câu chuyện này không chỉ dừng lại ở sự phẫn nộ. Điều cần thiết hơn cả là sự thay đổi thực sự. Pháp luật cần chặt chẽ hơn để bảo vệ lao động tự do, để những người giao hàng không còn phải ra đường với nỗi lo bị chèn ép hay hành hung. Các doanh nghiệp vận hành nền tảng giao hàng không thể mãi đứng ngoài cuộc, mà cần có trách nhiệm đảm bảo quyền lợi tối thiểu cho những người đang tạo ra giá trị cho họ. Và quan trọng hơn hết, mỗi người trong chúng ta cần thay đổi góc nhìn – hãy bắt đầu bằng việc tôn trọng những NLĐ quanh mình, những người đang ngày ngày góp sức để xã hội này vận hành tốt hơn.

Chúng ta có thể làm được điều đó. Chúng ta có thể xây dựng một xã hội mà mọi công việc đều được trân trọng, mọi con người đều được bảo vệ. Và rồi, sẽ đến một ngày khi một shipper khoác lên chiếc áo của mình, họ không còn phải lo lắng có thể trở thành nạn nhân của bạo lực, mà có thể tự hào rằng công việc họ làm là đáng giá, là xứng đáng được đối xử công bằng.

Hiện nay, trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, người giao hàng, hay thường gọi là “shipper” đã trở thành một ngành nghề mới, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, do đặc thù công việc và mô hình hợp đồng lao động linh hoạt, lực lượng NLĐ này vẫn chưa được bảo vệ đầy đủ về mặt pháp lý và quyền lợi. Việc Luật Công đoàn (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ NLĐ, đặc biệt là những nhóm lao động mới như shipper. Theo đó, có một số vấn đề cần được triển khai ngay để đảm bảo shipper được hưởng quyền lợi chính đáng:

Cần thành lập nghiệp đoàn và tổ chức Công đoàn cho shipper

Luật mới đã mở rộng phạm vi thành lập các nghiệp đoàn, trong đó shipper cần được công nhận là một nghiệp đoàn lao động. Điều này có nghĩa là các đơn vị cung ứng dịch vụ giao hàng phải có trách nhiệm và nghĩa vụ pháp lý đối với shipper, đảm bảo họ không bị bỏ rơi trong tranh chấp lao động hay khi gặp rủi ro. Bất kỳ tổ chức lao động nào khi có đủ số lượng đoàn viên, NLĐ theo quy định, có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam đều phải được thành lập công đoàn để đảm bảo quyền lợi của NLĐ. Vì vậy, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực giao hàng công nghệ cần nhanh chóng triển khai việc thành lập tổ chức Công đoàn cho nhóm đối tượng này.

Quản lý chặt chẽ doanh nghiệp cung ứng dịch vụ giao hàng

Hiện nay, lực lượng lao động tham gia mô hình shipper khá đông, chủ yếu là lao động thời vụ, không giới hạn thời gian, không cố định lâu dài. Do đặc thù công việc của người giao hàng chịu nhiều rủi ro thường xuyên di chuyển trên đường, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp chính đáng cho nhóm đối tượng này, pháp luật cần có sự ràng buộc pháp lý đối với chủ doanh nghiệp cung ứng dịch vụ giao hàng, trong đó đề cao chế độ bảo hiểm về tai nạn lao động trong thực hiện nhiệm vụ là điều hết sức cần thiết. Đây là cơ sở để quản lý chặt chẽ hơn, đồng thời giúp NLĐ tiếp cận các chính sách hỗ trợ về điều kiện lao động, bảo hiểm. Các doanh nghiệp ký hợp đồng với shipper phải có trách nhiệm pháp lý rõ ràng, cam kết tham gia bảo hiểm, có chính sách hỗ trợ khi shipper gặp rủi ro, đồng thời chịu trách nhiệm về điều kiện làm việc của họ.

Đẩy mạnh tuyên truyền để shipper hiểu và tham gia công đoàn

Một vấn đề quan trọng hiện nay là shipper cần biết họ có quyền gia nhập công đoàn để được bảo vệ. Việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, Luật công đoàn phải được đẩy mạnh để shipper có thể chủ động tham gia tổ chức Công đoàn một cách tự nguyện, giúp shipper hiểu công đoàn chính là tổ chức đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của họ trong khuôn khổ pháp luật quy định. Các doanh nghiệp cần chủ động liên hệ với tổ chức Công đoàn địa phương để phối hợp thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục góp phần nâng cao nhận thức pháp luật, tinh thần yêu nước của NLĐ, từ đó việc chấp hành tốt nội quy, các quy định của doanh nghiệp là điều tất yếu.

Chế tài xử phạt và bảo vệ shipper trong khuôn khổ pháp luật

Luật mới không chỉ đặt ra những yêu cầu về việc thành lập công đoàn và nghiệp đoàn, mà còn có chế tài xử phạt đối với các doanh nghiệp không tuân thủ. Do đó, các cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật lao động đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực cung ứng dịch vụ giao hàng, hạn chế thấp nhất tình trạng shipper bị ép buộc làm việc trong điều kiện thiếu an toàn, không cơ chế bảo vệ quyền lợi. Luật Công đoàn mới chính là cơ sở pháp lý quan trọng để shipper không còn là nhóm lao động tự do thiếu sự bảo vệ, mà trở thành một lực lượng có tổ chức, có nghiệp đoàn, có công đoàn bảo vệ quyền lợi hợp pháp chính đáng. Việc triển khai luật không chỉ là trách nhiệm của công đoàn, mà còn cần sự phối hợp chặt chẽ từ các cơ quan quản lý Nhà nước và các doanh nghiệp trong ngành.