YÊU CẦU CHUNG

Nhận thức rõ vị trí, vai trò quan trọng của việc xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn và nhằm đáp ứng yêu cầu tình hình mới, ngày 12/6/2021, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 02-NQ/TW “Về đổi mới tổ chức và hoạt động Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới” (gọi tắt là Nghị quyết 02-NQ/TW), trong đó cụ thể hóa các mục tiêu, nội dung theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Nghị quyết 02-NQ/TW cũng đề ra nhiệm vụ, giải pháp về “xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn chuyên nghiệp, đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”; “Bảo đảm về số lượng, chất lượng, có trí tuệ, bản lĩnh, tâm huyết, trách nhiệm, uy tín, có năng lực đối thoại, dẫn dắt, truyền cảm hứng, tập hợp, đoàn kết người lao động” (1).

Cụ thể hóa quan điểm của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn, Nghị quyết Đại hội Công đoàn Việt Nam khóa XII thông qua đã nêu mục tiêu tổng quát, chỉ tiêu phấn đấu, nhiệm vụ tổng quát và 3 khâu đột phá trong 5 năm (2018 - 2023). Ban Chấp hành Tổng LĐLĐ Việt Nam khóa XII đã ban hành Nghị quyết 3B/NQ-TLĐ ngày 11/1/2019 “Về công tác cán bộ công đoàn trong tình hình mới” xác định cụ thể tiêu chuẩn của cán bộ công đoàn như sau: Cán bộ công đoàn phải là người có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhiệt tình công tác công đoàn, có kiến thức quản lý kinh tế - xã hội, luật pháp, hiểu biết về chuyên môn và ngành nghề, nắm vững lý luận và kỹ năng, nghiệp vụ công tác công đoàn, có năng lực hoạt động thực tiễn, trung thực, được quần chúng tín nhiệm (2).

Gia đình công nhân hạnh phúc khi được tham gia Lễ cưới tập thể do LĐLĐ tỉnh Thái Nguyên tổ chức. Ảnh: VŨ CÔNG

YÊU CẦU về năng lực, kỹ năng

Để làm được những điều trên, đội ngũ cán bộ công đoàn cần phải đáp ứng:

Yêu cầu về nhận thức, năng lực

Bên cạnh phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị kiên định, trung thành theo sự lãnh đạo của Đảng, tích cực đóng góp cho sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Nhân dân ta đã lựa chọn, trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, một trong những yêu cầu đầu tiên đối với cán bộ công đoàn là tăng cường đổi mới nhận thức về vị trí, vai trò của tổ chức Công đoàn. Trong đó, hạt nhân là chuyển từ lối tư duy tập trung chăm lo “hiếu - hỉ - hội - hè” sang tăng cường thúc đẩy các hoạt động đối thoại, thương lượng để đại diện, chăm lo và bảo vệ đoàn viên, NLĐ trong quan hệ lao động.

Để làm được điều đó, cán bộ công đoàn phải là người nhận thức rõ được công việc, có kiến thức sâu về chuyên môn, nghiệp vụ công tác công đoàn trước những yêu cầu đặt ra. Ở từng vị trí khác nhau đòi hỏi cán bộ công đoàn có nhận thức, năng lực khác nhau. Cán bộ công đoàn cấp cơ sở, cấp trên trực tiếp cơ sở thiên về năng lực tập hợp quần chúng và tổ chức các hoạt động thực tiễn; có khả năng áp dụng lý luận vào thực tiễn để hoạt động. Cán bộ công đoàn cấp tỉnh, ngành chủ yếu thể hiện trong việc cụ thể hóa các chương trình, chính sách vào hoạt động công đoàn; tổ chức các giải pháp, hướng dẫn nội dung, cách thức đại diện, bảo vệ NLĐ. Phối hợp các cơ quan chức năng kiểm tra, giám sát việc thực hiện chế độ, chính sách đối với NLĐ. Cán bộ công đoàn cấp Trung ương thể hiện ở việc vạch định đường lối, chính sách. Mặt khác, cán bộ công đoàn phải có năng lực, trí tuệ, bản lĩnh. Cán bộ công đoàn trí tuệ, là người tư duy theo hướng tích cực, luôn nhạy bén, luôn suy nghĩ, tìm tòi để đưa ra những cách làm hay, cách làm mới, hiệu quả đối với nhiệm vụ được giao, góp phần tiết kiệm được thời gian, chi phí cho tổ chức công đoàn. Cán bộ công đoàn có trí tuệ không hẳn phải là người có sản phẩm sáng tạo mà là người biết truyền cảm hứng, biết khơi nguồn sáng tạo, để giúp đoàn viên, NLĐ phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, làm ra sản phẩm có lợi cho doanh nghiệp. Để trở thành người cán bộ công đoàn giàu trí tuệ, tự thân người cán bộ công đoàn phải không ngừng rèn luyện nâng cao năng lực nghiệp vụ trong hoạt động công đoàn.

Yêu cầu về kỹ năng, tác phong

Về kỹ năng, cán bộ công đoàn cần có những kỹ năng sau:

Một là, kỹ năng phân tích, đánh giá, tổng hợp: Đối với cán bộ công đoàn khi thực hiện các chương trình và đề ra các kế hoạch hoạt động thì cần có những phân tích, đánh giá hoạt động đó để triển khai phù hợp với điều kiện thực tế tại đơn vị đảm bảo hiệu quả, thiết thực. Điều đó đòi hỏi cán bộ công đoàn phải có kỹ năng đánh giá, tổng hợp để phân tích mục tiêu, nội dung và các ảnh hưởng của hoạt động đó tại đơn vị, doanh nghiệp để làm sao tạo lợi ích tối đa cho đoàn viên và sự tham gia nhiệt tình của NLĐ. Để có kỹ năng đó, cán bộ công đoàn cần đánh giá được những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức đối với hoạt động công đoàn tại đơn vị, tìm ra được nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân khách quan, nguyên nhân mấu chốt của vấn đề và từ đó có phân tích, tổng hợp đánh giá làm sao đưa ra giải pháp tối ưu nhất.

Hai là, kỹ năng tổ chức phong trào: Đối với cán bộ công đoàn, kỹ năng tổ chức phong trào là rất cần thiết, hoạt động phong trào sẽ trở thành động lực thúc đẩy NLĐ cố gắng, nỗ lực và cống hiến, tạo thành một nét đẹp văn hóa, không khí thi đua sôi nổi. Các hoạt động phong trào nhằm tạo động lực, động viên, lôi cuốn, khuyến khích đoàn viên và NLĐ phát huy tinh thần năng động, sáng tạo, khơi dậy, phát huy tiềm năng của mỗi người và tăng cường sự đoàn kết, gắn bó với đơn vị. Để các phong trào thực sự trở thành chất keo gắn kết đoàn viên, NLĐ với các hoạt động sản xuất kinh doanh; với các phong trào thi đua sáng kiến sáng tạo, phong trào năng suất, chất lượng, hiệu quả; gắn các phong trào với quyền lợi, trách nhiệm và thực tế công việc của đoàn viên và NLĐ. Kỹ năng tổ chức phong trào sẽ giúp cán bộ công đoàn trở nên tự tin và trưởng thành hơn.

Ba là, kỹ năng tư vấn, hướng dẫn, diễn đạt, thuyết trình: Với chức năng là đại diện, bảo vệ cho NLĐ, mỗi khi NLĐ gặp khó khăn, vướng mắc cần sự hỗ trợ của cán bộ công đoàn, điều đó đòi hỏi cán bộ công đoàn cần có kỹ năng tư vấn, hướng dẫn, giải đáp thắc mắc cho đoàn viên và NLĐ. Trước tình huống cá nhân, tập thể NLĐ đang có kiến nghị, thắc mắc về một nội dung nào đó, cán bộ công đoàn cần có khả năng diễn đạt, hướng dẫn, trình bày giải đáp để NLĐ hiểu đúng, tin tưởng vào tổ chức công đoàn, đơn vị, doanh nghiệp, chấp hành các quy định của pháp luật. Cùng với đó mỗi cán bộ công đoàn là người tuyên truyền, phổ biến chủ trương, kiến thức chính sách pháp luật, quy chế nội quy đến đoàn viên và NLĐ. Để có kỹ năng thuyết trình tốt thì bản thân cán bộ công đoàn cần có kiến thức, sự chuẩn bị, rèn luyện, với cảm xúc và niềm mong muốn chia sẻ nội dung đến người nghe, tạo sự lan tỏa; mục tiêu của thuyết trình là để đoàn viên, NLĐ tiếp nhận vấn đề, hiểu vấn đề tốt hơn vàthông qua thuyết trình để giải quyết vấn đề đó theo hướng tích cực. Khả năng thuyết trình tốt sẽ giúp cho cán bộ công đoàn tự tin, bản lĩnh, nhiệt huyết với hoạt động công đoàn.

Bốn là, kỹ năng giao tiếp: Mỗi cán bộ công đoàn đều phải sống trong cộng đồng, đơn vị, doanh nghiệp, gia đình, xã hội và thông qua giao tiếp sẽ hình thành nên giá trị đối với cán bộ công đoàn, giao tiếp tốt sẽ mang đến nhiều mối quan hệ tốt, là tiền đề quan trọng cho giải quyết công việc hiệu quả, thuận lợi. Kỹ năng giao tiếp là một trong những kỹ năng mềm quan trọng với tổng hợp những quy tắc, nghệ thuật, cách ứng xử, đối đáp được đúc rút qua kinh nghiệm thực tế hằng ngày để giao tiếp hiệu quả thuyết phục hơn, nhân văn hơn. Đối với mỗi cán bộ công đoàn cần có tính chuyên nghiệp trong giao tiếp, qua lời nói, cử chỉ, hành động, cách ứng xử.

Năm là, kỹ năng thương lượng, đối thoại: Kỹ năng thương lượng, đối thoại là một kỹ năng cần thiết trong hoạt động công đoàn. Với chức năng đại diện, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp chính đáng cho NLĐ, là người đại diện cho NLĐ ký thỏa ước lao động tập thể với người sử dụng lao động nhằm mục tiêu làm sao thương lượng để đưa vào trong bản thỏa ước lao động tập thể có những điều khoản lợi hơn cho NLĐ so với quy định của pháp luật. Cùng với đó cán bộ công đoàn cũng cần có kỹ năng trao đổi, thương lượng, đối thoại với lãnh đạo đơn vị, doanh nghiệp để được ủng hộ, đồng thuận, được tạo điều kiện về vật chất, thời gian cho hoạt động công đoàn. Để có được kỹ năng thương lượng và đối thoại tốt cần có sự chuẩn bị kĩ càng với các chiến lược có tính thuyết phục và phải đưa ra được luận điểm hợp tình, hợp lý phù hợp với tình hình thực tế để có được sự đồng thuận chung nhất để đạt được lợi ích tối đa cho NLĐ và hạn chế những bất lợi dù là nhỏ nhất đối với đoàn viên và NLĐ. Kỹ năng thương lượng, đối thoại được hình thành qua sự học hỏi, rèn luyện, cọ xát, đòi hỏi kinh nghiệm, thời gian và công sức nhưng thành quả đạt được sẽ giúp ích cho hoạt động công đoàn, cho đoàn viên và NLĐ.

Sáu là, kỹ năng làm việc nhóm: Với vai trò là cán bộ công đoàn thì luôn phải sống trong tập thể, làm việc cùng tập thể, do đó kỹ năng làm việc nhóm là rất quan trọng, đó là những cách thức để các thành viên của nhóm cùng thực hiện tốt nhiệm vụ và hướng đến mục tiêu chung. Điều đó sẽ giúp các thành viên của nhóm bổ sung những thiếu sót, những điểm chưa hợp lý và không ngừng hoàn thiện bản thân. Vì vậy mỗi cán bộ công đoàn cần phải rèn luyện cho mình kỹ năng làm việc nhóm để triển khai các hoạt động của công đoàn được hiệu quả hơn, gắn kết hơn, hoàn thiện hơn. Khi làm việc nhóm mỗi cá nhân cần tôn trọng và lắng nghe ý kiến của các thành viên, lắng nghe để tìm ra những thiếu sót đó để từ đó đóng góp các ý tưởng mới, ý kiến hay để kế hoạch thực hiện ngày càng hoàn thiện, lắng nghe để các thành viên trong nhóm hiểu nhau hơn. Cách thức tổ chức làm việc nhóm hiệu quả sẽ giúp mỗi cá nhân được khuyến khích và tạo điều kiện để phát triển, đó chính là động lực để thành viên đó cố gắng trong công việc và thấy giá trị của bản thân được nâng cao và các thành viên sẽ cởi mở, chân thành trong việc chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau trong công việc cũng như cuộc sống.

Về tác phong, phong cách của cán bộ công đoàn cần đáp ứng yêu cầu sau:

Một là, khoa học, chuyên nghiệp, hiện đại: Cán bộ công đoàn phải làm việc có kế hoạch theo tiến trình công việc được sắp xếp ngăn nắp, hợp lý, chặt chẽ, cụ thể, rõ ràng; coi trọng tính thiết thực và hiệu quả; có khả năng dự liệu được tiến trình phát triển và kết quả của công việc. Khi xây dựng kế hoạch phải có sự điều tra, nghiên cứu, đánh giá đúng đặc điểm tình hình, yêu cầu nội dung công việc, có trọng tâm, trọng điểm rõ ràng; cân nhắc, xem xét kỹ các điều kiện bảo đảm tính khả thi cao. Bên cạnh đó, người cán bộ công đoàn phải đề cao ý thức tổ chức kỷ luật, tôn trọng pháp luật, sống và làm việc theo pháp luật; luôn ghép mình vào tổ chức, kỷ luật, chấp hành tốt đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, kỷ cương, nội quy của cơ quan, đơn vị; xây dựng và thực hiện nếp sống, làm việc chính quy, văn minh; làm chủ các phương tiện kỹ thuật hiện đại trong việc ứng dụng vào hoạt động công đoàn.

Hai là, dân chủ, tôn trọng tập thể: Cán bộ công đoàn phải coi trọng dân chủ, tôn trọng các quyết định của tập thể; ý kiến của tập thể, số đông phải là ý kiến quyết định chứ không phải là ý kiến tham khảo; biết lắng nghe, tiếp thu những ý kiến, sáng kiến của đồng nghiệp, của tập thể cơ quan, đơn vị. Có phương pháp, tác phong công tác mang tính dân chủ, tôn trọng tập thể, tôn trọng đoàn viên, NLĐ, loại trừ phong cách công tác theo kiểu áp đặt mệnh lệnh hành chính cứng nhắc, máy móc, quan liêu, độc đoán chuyên quyền, chủ quan duy ý chí, dân chủ hình thức hoặc dân chủ cực đoan, tuỳ tiện, tự do vô ý thức tổ chức kỷ luật.

Ba là, tự chủ, năng động, sáng tạo, có tính quyết đoán và tinh thần trách nhiệm cao: Cán bộ công đoàn phải có khả năng làm việc độc lập, tự chủ, năng động, sáng tạo, nhạy bén, dám nghĩ, dám đề xuất chủ trương, sáng kiến, dám quyết đoán, dám làm, dám chịu trách nhiệm trước tập thể về các quyết định và việc làm của mình, nhất là trong những tình huống khó khăn, phức tạp. Không thụ động, trông chờ, ỷ lại vào tập thể, vào cấp trên. Không chấp hành các nghị quyết, quyết định, chỉ thị một cách máy móc, cứng nhắc, giáo điều, mà phải sáng tạo, linh hoạt cho phù hợp với tính chất, đặc điểm, yêu cầu, chức năng, nhiệm vụ của tổ chức và hoạt động công đoàn.

Bốn là, giản dị, khiêm tốn, gắn bó mật thiết với đồng nghiệp, với quần chúng: Cán bộ công đoàn phải gắn bó, tin yêu, tôn trọng, quan tâm đến đồng nghiệp, đoàn viên, công nhân, viên chức, NLĐ; thông qua hoạt động thực tiễn trong phong trào công nhân để rèn luyện và trưởng thành. Mặt khác, cán bộ công đoàn phải biết lắng nghe và tiếp thu những ý kiến, sáng kiến của tập thể, của NLĐ; nắm bắt và giải quyết kịp thời tâm tư, nguyện vọng của đoàn viên, công nhân, viên chức, NLĐ bằng những chủ trương, biện pháp đúng đắn, phù hợp.

Yêu cầu về sự tâm huyết đối với công tác công đoàn

Yêu nghề và tâm huyết với nghề là một phẩm chất cần có ở bất kỳ công việc gì, đối với công tác công đoàn cũng vậy. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc’’, “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”; ở nơi nào có cán bộ công đoàn vừa có tâm, vừa đủ tầm, tràn đầy nhiệt huyết với công việc thì hoạt động công đoàn ở đó sẽ hiệu quả, quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của NLĐ sẽ được bảo vệ tích cực. Trong công tác công đoàn, bất cứ công việc gì người cán bộ công đoàn cũng cần phải có sự tâm huyết, trách nhiệm, đặc biệt trước những yêu cầu đòi hỏi để thực hiện vai trò chủ chốt của tổ chức Công đoàn là chăm lo, đại diện và bảo vệ NLĐ trong quan hệ lao động. Qua đó, góp phần tích cực xây dựng hình ảnh giai cấp công nhân, tổ chức Công đoàn vững mạnh.

Thành lập công đoàn cơ sở Quỹ đầu tư và phát triển đất Hải Phòng. Ảnh: EPY

Yêu cầu về công tác cán bộ của tổ chức Công đoàn

Bên cạnh những yêu cầu đặt ra về tiêu chuẩn, điều kiện đối với cán bộ công đoàn, vấn đề cán bộ công đoàn chỉ có thể được giải quyết căn bản khi công tác cán bộ của tổ chức công đoàn có những đổi mới đột phá. Trong đó, cần tập trung vào một số nhiệm vụ sau:

Thứ nhất, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm đối với xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn. Để xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới, cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng và các cấp công đoàn về vị trí, vai trò của cán bộ công đoàn; về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn đối với nhiệm vụ xây dựng và phát triển tổ chức công đoàn vững mạnh. Cán bộ công đoàn có vai trò trực tiếp chỉ đạo tổ chức công đoàn trong đơn vị, quyết định tới chất lượng hoạt động công đoàn. Cán bộ công đoàn còn có vai trò quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng công đoàn vững mạnh toàn diện, đồng thời là lực lượng nòng cốt trong tuyên truyền, cũng như tham gia đấu tranh, bảo vệ nền tảng tư tưởng trên mặt trận tư tưởng, lý luận, chống các quan điểm, luận điệu chống phá của các thế lực thù địch, góp phần bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Thứ hai, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn.Quán triệt các quan điểm, chủ trương của Đảng, của tổ chức Công đoàn về công tác xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn. Tập trung cụ thể hóa và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết số 02- NQ/TW ngày 12/6/2021 của Bộ Chính trị về “Đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới”, Nghị quyết Đại hội XII của Công đoàn Việt Nam, Nghị quyết số 03/NQ-TLĐ ngày 11/01/2019 của Tổng LĐLĐ Việt Nam...

Thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công đoàn. Căn cứ vào yêu cầu nâng cao chất lượng cán bộ công đoàn, các cấp ủy, tổ chức Công đoàn cần chủ động tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn, cử cán bộ công đoàn đi học; tạo điều kiện cho cán bộ trau dồi, hoàn thiện bản thân, có trí tuệ, bản lĩnh, tâm huyết, trách nhiệm, uy tín, năng lực đối thoại, dẫn dắt, truyền cảm hứng, tập hợp, đoàn kết NLĐ. Thường xuyên giáo dục phẩm chất chính trị, phương pháp, tác phong công tác đối với cán bộ công đoàn, kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, các tiêu cực và tệ nạn xã hội trong cán bộ công đoàn .

Thực hiện tốt các chính sách đối với đội ngũ cán bộ công đoàn, bao gồm chính sách tiền lương, chế độ bảo hiểm, chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh, các chế độ phụ cấp đặc thù đối với cán bộ công đoàn. Cần quan tâm, bảo đảm điều kiện làm việc của cán bộ công đoàn như: tài liệu, phương tiện hỗ trợ cho hoạt động công đoàn. Cấp ủy, tổ chức đảng, các cấp công đoàn khuyến khích, hỗ trợ kinh phí cho cán bộ được cử đi đào tạo, tập huấn; đồng thời điều chỉnh, bổ sung các chế độ, tiêu chuẩn bồi dưỡng trong quá trình tập huấn, nhằm động viên cán bộ công đoàn phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác.